Iemand bij de lurven pakken – Herkomst van de uitdrukking

Als je “iemand bij de lurven” pakt, grijp je iemand even heel stevig beet. Meestal omdat de persoon in kwestie een standje verdient of even aangepakt moet worden vanwege een misstap. Waar komt deze uitdrukking eigenlijk vandaan? En waar zitten de lurven?

Om de zaak kort samen te vatten: we hebben geen idee wat de lurven precies zijn en waar ze zitten. Wel bekend is dat de uitdrukking al zeker sinds 1600 wordt gebruikt. In de ”Veelderhande geneuchlijcke dichten” uit dat jaar staat bijvoorbeeld:

“Of hier nu quam een neuswijs sot die dese brabling kreeg by de lurven.”

Veelgebruikte varianten van de uitdrukking luiden “iemand bij de kraag vatten” of “iemand bij de kladden grijpen”. Daarmee lijkt het waarschijnlijk dat met lurven oorspronkelijk ook een (bepaald deel van een) kledingstuk werd bedoeld. Daarvoor is echter geen hard bewijs, waardoor het nog altijd gissen blijft wat de lurven nou precies zijn. Over het algemeen neemt men echter aan dat het een synoniem is voor ‘vodden’ of ‘lorren’. Net als het woord ‘kladden’ dat vroeger werd gebruikt als aanduiding voor afscheurde of bijhangende stukken stof.

Masker

Neerlandicus en predikant Carolus Tuinman boog zich in de achttiende eeuw over de kwestie. In zijn ”De oorsprong en uitlegging van dagelyks gebruikte Nederduitsche spreekwoorden” stelde hij dat het woord lurven mogelijk is afgeleid van het Latijnse woord voor masker (”larva”).

Overzicht van historische uitdrukkingen en (scheld)woorden
Boekenrubriek: Taalgeschiedenis

Bronnen ▼