Iemands spreekbuis zijn – Herkomst en betekenis

Als je optreedt als vertegenwoordiger of woordvoerder van een ander persoon of een organisatie, wordt wel eens gezegd dat je als ‘spreekbuis’ fungeert. Dit woord verwijst naar buizen die vroeger, met name in de scheepvaart, als akoestische versterkers werden gebruikt.

De figuurlijke spreekbuis voert het woord namens anderen of brengt standpunten over die overeenkomen met die van degenen die hij of zij vertegenwoordigt. Vroeger bestonden er échte spreekbuizen.

Aan boord van historische schepen boden deze buizen, vanaf ongeveer eind achttiende eeuw, vaak uitkomst. Vanuit de stuurhut kon men via de houten of metalen luchtbuizen snel boodschappen overbrengen, bijvoorbeeld aan de machinekamer. Soms was het wel nodig om de ontvangers eerst even te waarschuwen dat er een boodschap aan kwam. Dan blies men eerst op een fluit door de buis. De ontvanger liep vervolgens naar de spreekbuis en liet weten dat hij aanwezig was, waarna het gesprek kon beginnen.

Via de spreekbuizen konden soms afstanden tot negentig meter worden overbrugd. De communicatiemethode werd met name veel gebruikt aan boord van schepen, maar in de negentiende eeuw vond men soms ook spreekbuizen op kantoren, in treinen of in luxe villa’s.

De ouderwetse spreekbuizen werden op den duur grotendeels vervangen door moderne telefooninstallaties.