Iets soldaat maken – Betekenis en herkomst

Iets soldaat maken is een gezegde dat je vast wel eens om je heen gehoord hebt. Wat wordt er met deze uitspraak bedoeld? En waar komt dit gezegde historisch gezien vandaan?

Betekenis van ‘iets soldaat maken’

Mensen die iets soldaat maken, maken iets op. Specifiek gaat het bij ‘iets soldaat maken’ vaak om het opdrinken van een alcoholisch drankje, zoals bier of een lekkere fles wijn, of om het eten van een lekker gerecht. In de Nederlandse taal geldt een citaat uit de periodiek Het Volk (5 oktober 1914) als een van de oudste vermeldingen:

“In tijd van ’n oogenblik had hij maar effetjes vier kadetjes soldaat gemaakt.”

Naast deze betekenis kan ‘iets soldaat maken’ ook betekenen dat er iets gesloopt, aan stukken geslagen of vernield wordt.

Over de herkomst van het gezegde ‘iets soldaat maken’: meerdere verklaringen

Over de precieze herkomst van het gezegde bestaat onder taalkundigen geen eenduidigheid. De etymoloog F.A. Stoett wijst er in zijn werk Nederlandse spreekwoorden, spreekwijzen, uitdrukkingen en gezegden (1923-1925) op dat de uitspraak wellicht vanuit de Vlaamse taal kan worden verklaard. Volgens Stoett betekende de term soldaat in het West-Vlaams ‘magere, oude koe’. Tijdens een periode van mobilisatie of een oorlog, zoals de Eerste Wereldoorlog (toen dook de term in de Nederlandse taal op), verkochten boeren zo’n soort koe aan het leger, zodat de soldaten te eten hadden. Ze maakten dan dus ‘een koe soldaat’.

Marc de Coster bracht in zijn Woordenboek van populaire uitdrukkingen, clichés, kreten en slogans (1998) een andere mogelijke uitleg naar voren. Volgens hem kan het soldaat maken van iets ook betekenen dat ‘soldatenmagen alles lusten en kunnen verdragen’.

Een derde (mogelijke) betekenis die de ronde doet, is dat ‘soldaat maken’ inhoudt dat een jonge militair of rekruut wordt ingelijfd in het leger. Soldaat maken betekent dan specifiek: een militair inlijven in het leger.

Lees ook: Een korte geschiedenis van bier
…of: Eenheidsworst: herkomst van het begrip
Overzicht van Historische spreekwoorden en gezegden

Bronnen ▼