Jemig de pemig – Herkomst en betekenis

De zegswijze ‘jemig de pemig’ bestaat al decennialang en is bij veel mensen welbekend. Hoe komen we aan deze bijzondere uitdrukking en wat is de betekenis van jemig de pemig?

Jemig de pemig is een ingeburgerde uitspraak, die zoiets betekent als ‘Ongelofelijk!’. De uitspraak duidt verrassing, verbazing, ongerustheid of ongeloof aan, of wordt gebruikt om een bepaalde situatie te bekrachtigen.

Herkomst & oorsprong

Sinds december 1984 verscheen bij de VPRO geregeld het typetje Koos Koets – een wat oudere hippie met een hoekige zonnebril – op televisie, gespeeld door Kees van Kooten. Dit figuur gooide er geregeld de spreuk ‘jemig de pemig, Mozes kriebel’ uit. Ook verscheen de woordcombinatie (t)jemig de pemig geregeld in tienerbladen.

De uitspraak jemig de pemig is in die tijd populair gemaakt door het komische duo Van Kooten & De Bie, maar bestond al eerder. Volgens de encyclopedische website Ensie bestond de uitroep al midden jaren 1930, in het interbellum dus, in de straattaal van Den Haag. Wim de Bie en Kees van Kooten groeiden zelf in Den Haag op en gaven in de jaren 1980 in een interview aan dat ze de uitroep jemig de pemig (met als direct achtervoegsel: Mozes kriebel) op straat opgepikt hadden.

Er zijn nog oudere varianten van jemig de pemig bekend, die zelfs teruggaan tot zeventiende eeuw, meldt Ensie:

“Zo is in 1871 in Noord-Holland jemig kremig opgetekend. Volgens een recente studie van de Leidse hoogleraar P.G.J. van Sterkenburg over vloeken is jemig de pemig zelfs al in de zeventiende eeuw bij Vondel en Bredero te vinden!”

Van Sterkenburg zat er in zijn studie echter naast, zo vervolgt de website…

“…het blijkt om een vergissing te gaan. Van Sterkenburg baseert zich op het Woordenboek der Nederlandsche Taal, maar daar staat dat Vondel en Bredero jemie en jeminie gebruikten, niet jemig de pemig. Wel zijn het uiteindelijk allebei verbasteringen van de naam Jezus. Dat geldt ook voor een hele bups andere woorden, zoals jakkes, jasses, jeetje(mina), jeminee en tjeempie.”

Boek: Ewoud Sanders – Jemig de pemig! Invloed van Van Kooten en De Bie op het Nederlands

Bronnen ▼