Een beroemd veertiende-eeuwse beeld van de Heilige Catharina van Alexandrië in de Onze-Lieve-Vrouwekerk in Kortrijk is niet gemaakt van albast maar van marmer. Dat blijkt uit onderzoek van het Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium (KIK) dat het beeld enige tijd geleden uitvoerig onderzocht. Het beeld is eerder door de Vlaamse Gemeenschap aangemerkt als topstuk.
Voordat het beeld zou worden gerestaureerd besloot het KIK in 2021 eerst een materiaalanalyse uit te voeren. Dit omdat er onduidelijkheid bestond over de steensoort die in de veertiende eeuw was gebruikt. Beide steensoorten zijn met het blote oog zeer moeilijk van elkaar te onderscheiden. Hilde De Clercq van het KIK:
“We zetten de XRF-analyse in, waarbij met röntgenfluorescentie de chemische samenstelling op een non-invasieve methode wordt vastgesteld. De eerste brute metingen toonden de elementen aan typerend voor albast, maar het KIK kan nu met zekerheid bevestigen dat het beeld wel degelijk van marmer is.”
Een isotopenanalyse heeft inmiddels ook aangetoond dat het betreffende marmer afkomstig is uit de groeven van Carrara in Toscane.
Het heiligenbeeld is momenteel in Leuven te zien, in een tentoonstelling over albasten kunstwerken uit de veertiende tot de zeventiende eeuw. Aangezien het topstuk in werkelijk van marmer blijkt te zijn gemaakt, hoort het daar eigenlijk niet thuis. De onderzoeksresultaten werden echter pas bekend na de opening van de tentoonstelling in M Leuven.
Heilige Catharina van Alexandrië
Volgens de legendes was Catharina van Alexandrië een jonge Egyptische koningsdochter. Op een dag zou ze een huwelijk met de Romeinse keizer Maxentius (ca. 278-312) hebben geweigerd, omdat ze een christen was. De keizer moest weinig van dat geloof hebben en probeerde Catharina over te halen offers te brengen aan de Romeinse goden. Hiervoor schakelde de keizer maar liefst vijftig vooraanstaande filosofen en retoren in. Deze mannen hadden één opdracht: Catharina van haar geloof brengen. Alle moeite was tevergeefs. Sterker: Catharine vertelde zo krachtig over haar geloof dat de vijftig wijsgeren zich allemaal bekeerden tot het christendom. Maxentius zou deze mannen vervolgens voor straf tot de brandstapel hebben veroordeeld. Catharine werd onderwijl opgesloten in een cel om daar in alle eenzaamheid de hongerdood te sterven. Een door God gezonden duif hield de gekwelde koningsdochter echter in leven. Na een mislukte radbraking besloot de keizer om Catharina dan maar te laten onthoofden. Volgens de verhalen stroomde er uit haar hals melk in plaats van bloed.
In de kunst wordt de heilige Catharina van Alexandrië doorgaans afgebeeld als een adellijke jongedame met kroon. Ook zijn vaak de attributen te zien waarmee ze werd gemarteld. In het beeld uit Kortrijk verwijzen het rad en het zwaard naar de foltering en executie.
