Lange Jaap, de vuurtoren bij Den Helder

De huidige vuurtoren van Den Helder, bijgenaamd Lange Jaap, werd op 1 april 1878 onthuld. Met een lengte van 63,45 meter is het de hoogste nog brandende vuurtoren van Nederland. De meer dan vijfhonderdduizend kilo wegende toren staat iets ten noorden van Fort Kijkduin in Huisduinen, vlakbij Den Helder, en wordt ook wel aangeduid als ‘Vuurtoren Kijkduin’.

Lang voordat de huidige vuurtoren werd gebouwd, maakte men bij Den Helder al gebruik van lichtbakens als signaal voor naderende schepen. In 1822 verrees een eerste stenen toren. Deze ronde toren, gebouwd naar een ontwerp van Jan Valk, had een hoogte van ongeveer zesenveertig meter. Het licht van deze voorganger van de Lange Jaap was zichtbaar tot op ongeveer tien kilometer afstand.

Lange Jaap

In de beginjaren maakte de langste vuurtoren van Nederland gebruik van een zogeheten Argandse olielamp en stilstaande lenzen. In de decennia hierna werd de lichtbron verschillende keren aangepast, waardoor de stralen van de vuurtoren van steeds grotere afstand te zien waren. Begin twintigste eeuw werd bijvoorbeeld een draaiend lenzenstelsel ingebouwd.

In de Tweede Wereldoorlog vernielden Duitse soldaten doelbewust het licht van de toren. Om Britse en Amerikaanse bommenwerpers geen markeringspunt te bieden, kreeg de tot die tijd rode toren bovendien camoeflagekleuren. Vijf jaar lang bleef de vuurtoren buiten werking. Na de oorlog kreeg Lange Jaap eerst noodverlichting. In 1949 werd vervolgens een nieuw lenzenstelsel in gebruik genomen, met centraal een lamp van 5000 watt:

Televisie-ontvangst

In 1958 onderzochten enkele techneuten in Den Helder nog of ze hun vuurtoren konden gebruiken om een betere televisie-ontvangst te verkrijgen. Die ontvangst was in deze jaren in de omgeving namelijk dramatisch. Televisiekijkers in Den Helder kregen vaak niet veel meer te zien dan wat sneeuw, afgewisseld met schokkerige beelden. De techneuten plaatsten een ontvanger in de motorkamer van de vuurtoren en bevestigden een antenne aan de omloop. De ontvangst van een televisie die men vervolgens op de begane grond plaatste, bleek erg slecht te zien, maar verbeterde enorm nadat men de ontvanger op de vuurtoren inschakelde. Een jaar later besloot de PTT een zogeheten frequentie-wisselaar in de toren te plaatsen waardoor de ontvangst in de omgeving van Den Helder flink verbeterde. Het Parool berichtte er als volgt over:

“Na vijf jaar lang tegen een televisiebeeld te hebben aangekeken dat avond aan avond niet veel meer was dan een grijze, sneeuwende massa, waarbij alleen maar een winterjas paste en een bijltje om het kostbare TV-toestel als hakblok te gebruiken – en dat is uit ergernis inderdaad gebeurd – heeft Den Helder gisteravond voor het eerst genoten van een gave televisie-ontvangst.” – Het Parool, 7 oktober 1959 (Delpher)

In 1988 kreeg de vuurtoren de status van rijksmonument. Het licht van de toren is momenteel tot op ongeveer vierenvijftig kilometer afstand te zien.

Instortingsgevaar

September 2021 werd het gebied rondom de toren in een straal van zeventig meter vanwege instortingsgevaar afgesloten. Er was al langer bekend dat er scheurtjes in de toren zaten, maar tijdens recente onderhoudswerkzaamheden kwamen ook scheuren in de gietijzeren constructie aan het licht. In een brief aan de Tweede Kamer wees demissionair minister Barbara Visser (Infrastructuur en Waterstaat) erop dat de maatregel noodzakelijk was omdat niet ingestaan kan worden voor de constructieve veiligheid. Hoewel verschillende inwoners van Den Helder al langer vrezen dat de toren zal instorten en het nieuws voor hen dus niet helemaal onverwachts kwam, is door omwonenden met veel emotie op de recente gebeurtenis gereageerd. Jan de Boer, de burgemeester van Den Helder:

“Voor de inwoners van Den Helder is de Lange Jaap een icoon van veiligheid. Voor vissers die weer terug varen. Voor marinemensen die weer thuiskomen en de veilige haven in zicht hebben. En voor inwoners van Den Helder die na weggeweest te zijn, de stralen van de vuurtoren weer zien. Het is een icoon en landmark dat onlosmakelijk is verbonden aan Den Helder. Inwoners voelen zich enorm verbonden met hun Lange Jaap. Daarnaast is de vuurtoren ook nationaal een bekendheid.”

De komende tijd worden de scheuren verder onderzocht en wordt bekeken of de vuurtoren mogelijk gestut kan worden.

Bronnen ▼