Lariekoek rond Boer Koekoek

Landbouwer Hendrik Koekoek (1912-1987) staat bekend als de curieuze Drentse antiheld die in 1958 de Boerenpartij opricht. Deze rechtse organisatie, die zichzelf aankondigt als ‘partij voor vrijheid en recht’, verzet zich tegen de toenemende overheidsbemoeienis met de landbouw. Van 1963 tot 1981 zit Koekoek namens de Boerenpartij in de Tweede Kamer. De lariekoek die hij daar uitkraamt of over zich heen krijgt, zijn ludieke grappen en diverse idiote acties maken hem tot een legendarisch politicus.

Na een korte introductie van de Boerenpartij bekijken we aan de hand van enkele mediaberichten wat Boer Koekoek zoal uitvrat.

Boerenpartij in vogelvlucht

De populariteit van de Boerenpartij begint in 1963, vijf jaar na de oprichting. In het Drentse dorp Hollandscheveld, waar Koekoek geboren is, breekt in maart van dat jaar een boerenopstand uit: de ‘Opstand der Braven’. Plaatselijke boeren verzetten zich tegen de uitzetting van een aantal boerengezinnen die weigeren om agrarische heffingen te betalen. Hollandscheveld is een trotse gemeenschap, ‘gewrocht uit jenever, turf en achterdocht’ zoals men in de regio zegt, en waar de mensen voor elkaar door het vuur gaan. Grote delen van Nederland zijn via de televisie getuige van de opstand.

De excentrieke Koekoek speelt een vooraanstaande rol in de opstand en roept daarmee nationale sympathie op. De Boerenpartij – die overal op ‘teugen’ is en overal ‘bewiez’n’ voor wil hebben – belandt dat jaar in de Tweede Kamer met drie zetels. Ook bij de verkiezingen in 1967 gaat het voorspoedig: de Boerenpartij wint, met in totaal 4.7% van de stemmen, nog eens vier zetels erbij en komt daarmee op een totaal van zeven Kamerzetels. Ander Kamerleden lachen Koekoek vooral uit of negeren hem.

Twee affaires werpen een smet op het blazoen van de Boerenpartij en Koekoek. In 1966 raakt bekend dat de rechtse Boerenpartij diverse mensen in haar geledingen heeft met een nationaalsocialistisch verleden. En in 1969 begint De Telegraaf, de rechtse krant die daarvoor altijd steun betuigt aan de boer met zijn XXL-oren, een lastercampagne tegen Boer Koekoek, omdat die zijn pony’s zou mishandelen.

In 1971 heeft de Boerenpartij nog maar één zetel over. Na een kleine opleving in 1972, met drie zetels, zakt de partij opnieuw terug naar één zetel. Koekoek moet met zijn Drentse boerenwijsheden opnieuw in zijn eentje de standpunten van de Boerenpartij in de Kamer verdedigen. In 1981 is het gedaan met het succes. Momenteel, lees: 2014, is de Gelderse plaats Heerde is de enige gemeente waar de Boerenpartij nog in de raad zit, onder de naam Gemeentebelang Boerenpartij Heerde.

Koekoek in het nieuws

Geen Claustrofobie
Boer Koekoek laat in november 1965, tijdens het debat over het voorgenomen huwelijk van prinses Beatrix met Claus von Amsberg, weten dat de Boerenpartij geen bezwaar heeft tegen de toekomstige prins-gemaal. Als hij maar niet bij het Landbouwschap gaat werken.

Vee-teken
In januari 1966 verschijnt er een spotje van de Boerenpartij in het tv-programma Zendtijd voor de Politieke Partijen. Nadat eerst Churchill in beeld komt die een V-teken maakt, volgt er een shot van Boer Koekoek die stoer het “Vee-teken” maakt.

Boekje student
In juni 1966 komt er een boekje uit van een Utrechtse student, onder het pseudoniem K. Baartman, waarover Koekoek zeer hevig verontwaardigd is. Boerenpartij-lid H. Adams wordt hierin beschuldigd lid te zijn geweest van de NSDAP. Een rel is geboren.

Domme man
Schrijfster Margo Minco noemt Boer Koekoek in 1967, in een interview voor de Friese Koerier, ‘een domme man, dom én slim’.

Gespaard
In een interview in Elseviers Weekblad in juni 1970 zegt boer Koekoek dat hij het niet erg vindt als hij na de verkiezingen de Tweede Kamer moet verlaten, omdat ‘ik mijn leven lang gespaard heb’. Zijn ex-partijgenoot Harmsen, die met enkele anderen een eigen partij opricht (in 1968), spaart hij geenszins: ‘Harmsen zit nu, na de laatste verkiezingen, nipt op EEN zetel. ik hoop dat hij ook die nog kwijtraakt.’

Illegale caravans
In september 1973 wordt Boer Koekoek in Wageningen veroordeeld tot een boete van 300 gulden, na hoger beroep. De boete wordt opgelegd vanwege het illegaal stationeren van bewoonde caravans op zijn terrein in Bennekom.

Onbeantwoorde brieven
In een openbare partijvergadering te Wolvega, in 1973, zegt Boer Koekoek dat hij nooit brieven beantwoordt van de leden van zijn partij: ‘Voor fl.5,- contributie per jaar, kan ik geen brieven beantwoorden.’

Den Uyl in den olie….
Samen met Vader Abraham maakt Boer Koekoek in 1974 de song Den Uyl is in den olie en belandt daarmee op plek 10 in de Nederlandse Top 40. Het liedje is een parodie op de Oliecrisis en minister-president Joop den Uyl.

Tragikomedie in Westerbork
In april 1977 houdt Hendrik Koekoek een lezing voor de verkiezingsvergadering van de afdeling Hollandscheveld van de Boerenpartij, in café De Dorpsherberg (vroeger Café Boer) te Westerbork. Het Nederlands Dagblad doet onder de kop ‘Tragikomedie in Westerbork’ hiervan uitgebreid verslag, waaruit we wat informatie doorgeven.

Boer Koekoek komt, dat doet hij wel vaker, een uur te laat aan. Het overwegend oudere boerenpubliek nipt al aan de jonge jenevers en brandewijntjes-met-suiker. Boer Koekoek houdt het bij een kopje koffie. Hij vertelt een aantal vermakelijk anekdotes. Zo zegt Koekoek koud noch heet te worden van de bewering dat de rol van de Boerenpartij is uitgespeeld. Koekoek vertelt, met een stalen gelaatsuitdrukking, het volgende kolderverhaal:

“We gaan vijf zetels halen. Het bewies doarveur is al bie voorbaat levert. Een ANP-fotograaf heeft mij kort geleden om foto’s gevraagd van de eerste zes kandidaat-Kamerleden van de Boerenpartij. Ik vroeg hem waarom het er zes moesten zijn. ‘Nou’, zo reageerde de fotograaf, ‘dan lopen we straks niet het risico dat we geen foto’s hebben als jullie vijf zetels haal’n.’ Ziedaar hét bewies!”

De zaal komt niet meer bij van het lachen.

Sahel-scharminkel

In 1979 wordt Koekoek veroordeeld tot 1000 gulden boete en twee weken voorwaardelijk, vanwege vermeende dierenmishandeling. Autopsie wijst uit dat in de maag van een dode pony geen draadje voedsel zit. De arts spreekt van een Sahel-scharminkel.

Ook heeft Koekoek een vrouw mishandeld door met zijn auto over haar voeten te rijden. Tijdens de rechtszaak komt Koekoek met een hond aanwandelen, die hij aan de voordeur van de rechtbank vastmaakt om te laten zien dat hij goed voor dieren zorgt.

Later blijkt dat de vermeende dierenmishandelingen pesterijen zijn van Koekoek-haters. Een verslaggever van het Nieuwsblad van het Noorden duikt diep in de zaak en komt erachter dat omwonenden ‘de bakken met water die Koekoek regelmatig naar de pony’s brengt, alsook het eten weghalen en elders in het bos gooien’.

Rothweilers
In oktober 1981 stelen dieven van Koekoeks terrein aan de Bovenweg 18 in Bennekom – vermoedelijk opnieuw een pesterijtje – zeven Rothweiler-puppy’s van Koekoek. Per stuk zijn deze dieren 300 gulden waard, aldus Koekoek.

Varia
Koekoek zegt een keer in de Kamer dat heel Nederland moet worden opgehoogd, want dan hoeven de boeren niet zo diep te bukken.

Verder circuleert in de jaren 1970-1980 het volgende grapje in de cabaretwereld:

“Druk debat in de Tweede Kamer. Koekoek, die nog niets naar voren heeft gebracht in de beraadslagingen, loopt naar de interruptiemicrofoon en zegt: ‘M’neer de voorzitter, ’k zou een erectie will’n pleg’n!’ Hard gelach, maar Koekoek blijft onverstoorbaar staan. De voorzitter maant de leden tot stilte en spreekt dan: ‘Meneer Koekoek, u bedoelt zeker een interruptie?’ ‘Nee, m’neer de veurzitter, ’k bedoel ’n erectie. Al dat slappe gelul moet ’s uutwez’n!”

~ Enne Koops