Leonidas, dat leeuwenzoon of ‘als een leeuw’ betekent, was een koning van de Griekse polis, stadsstaat, Sparta. Als zoon van koning Anaxandridas II maakte hij deel uit van het geslacht van de Agiaden, volgens de legende afstammelingen van de held Heracles.
In 489 of 490 volgde Leonidas zijn halfbroer Cleomenes I op als koning van Sparta nadat deze laatste ongeschikt bleek de stadsstaat te regeren. De om zijn leeuwenmoed bekend staande Spartaanse leider was de tweede zoon van Anaxandridas. Dorieus was de eerste, Cleombrotus de derde zoon. De laatste nam het koningschap op zich na de dood van Leonidas waarna Cleombrotus’ zoon Pausanias hem opvolgde. Leonidas was getrouwd met Gorgo, de dochter van zijn halfbroer Cleomenes.
Hellespont
In 490 v.Chr. versloegen de Atheense falanxen onder leiding van Miltiades bij Marathon het Perzische leger van koning Darius I. Vastbesloten om zijn vader te wreken en de Grieken voor eens en altijd in te lijven, trok Xerxes in 480 met zijn leger richting Griekenland. Met behulp van schepen bouwde zijn ingenieurs tussen de steden Abydos en Sestos twee bruggen over de Hellespont. Xerxes stak deze over, trok door Thracië (het huidige Bulgarije) en Macedonië tot in Thessalië in Noord-Griekenland.
olgens schattingen van de historicus Herodotus bestond de krijgsmacht van Xerxes uit 1.700.000 infanteristen en 80.000 man cavalerie, een leger zo groot ‘dat ze rivieren leegdronken’. In werkelijkheid bestond de horde uit ongeveer 290.000 man. Om het leger te voeden was 400 ton proviand per dag nodig dat werd vervoerd door 550 graanschepen, geëscorteerd door 650 oorlogsbodems.
Profetie
De verschillende Griekse poleis zetten hun onderlinge rivaliteiten opzij en verenigden zich om Xerxes het hoofd te kunnen bieden. Ook Sparta gaf gehoor aan de oproep, ondanks een onheilspellende profetie van het orakel in Delphi Volgens het orakel zouden de Spartanen rouwen omdat óf hun stad met de grond gelijk zou worden gemaakt door de afstammelingen van Perseus, óf een koning zou sterven. De ‘afstammelingen van Perseus’ kunnen zowel de Perzen zijn, als de stad Argos, aartsvijanden van Sparta.
De Warme Poorten
Wilden de Perzen zuidwaarts Griekenland intrekken, dan moesten ze door de pas bij De Warme Poorten, zo geheten vanwege de nabijgelegen vulkanische bronnen. Deze pas, met aan de ene kant een steile klif en aan de andere een dito berghelling, was zo smal dat er net twee strijdwagens naast elkaar konden rijden. Als er een plek was waar de Grieken, veruit in de minderheid, de Perzische koning konden tegenhouden, dan was het hier.
Falanx
De Spartanen beschermden de bergpas met de door hun geperfectioneerde falanx (afbeelding uit de film 300). De overweldigende meerderheid van de Perzen werd teniet gedaan door het feit dat de Grieken niet konden worden omsingeld en ze de pas hermetisch afsloten met hun ondoordringbare falanx. Ook de Perzische elitetroepen, door Herodotus ‘De Onsterfelijken’ genoemd, wisten niet door de slagorde heen te breken.
De eerste twee dagen sloegen de Grieken de continue frontale Perzische aanvallen af en doodden naar verluid 20.000 vijanden, waaronder twee broers van Xerxes. Zelf incasseerden de Grieken ongeveer 2.500 slachtoffers. Een van de Perzen zou de Spartanen hebben toegeroepen dat de zon zou worden verduisterd door hun ontelbare pijlen. Een Spartaan antwoordde hierop dat hij blij zou zijn in de schaduw te vechten.
Verraad
Op de derde dag liep de Griek Ephialtes van de stam der Maliërs over naar de vijand. Hij vertelde de Perzische generaal Hydarnes dat er een bergpad was, bewaakt door slechts 100 man uit Fokis, dat de Perzen achter de Griekse linies zou brengen. Zo geschiedde, de Grieken zaten in de val.
Toen Leonidas zich het verraad realiseerde, stuurde hij alle andere Grieken weg en bleef met zijn 300 Spartanen achter. 600 Thespianen onder leiding van Demophiles weigerden de Spartanen in de steek te laten. ‘Van nu af leefden ze met de Spartanen en zouden met hen sterven’, aldus Herodotus. Ook 400 Thebanen bleven. Thebe en Thespiai lagen vlakbij de Thermopylae: de Thespianen en Thebanen wisten dat dit hun laatste kans was te vechten voor het voortbestaan van hun steden en de levens van hun families.
Glorie van Leonidas
Er zijn meerdere theorieën over waarom Leonidas de andere Grieken weg stuurde. De koning zou het verstandig achten om Griekse troepen te behouden voor toekomstige oorlogen met de Perzen. Of Leonidas zou zijn bondgenoten hebben weggestuurd om alle roem en glorie voor Sparta en Sparta alleen op te eisen.
De Griekse historicus Herodotus oppert dat Leonidas zich de profetie van het orakel herinnerde en besloot dat de Spartanen zich moesten doodvechten: óf Sparta wordt verwoest, óf er sterft een koning. Leonidas zou op de laatste morgen hebben gezegd dat zijn mannen goed moesten ontbijten, omdat lunch zou worden geserveerd in de onderwereld.
Heiligschennis
De omsingelde Grieken vochten hard, lang en fel, maar de overmacht was te groot. De Spartaanse koning kwam om. Zijn lichaam werd door de hoplieten tot de laatste man verdedigd. Xerxes beval Leonidas te onthoofden en zijn lichaam te kruisigen, heiligschennis en in strijd met de hoplietencode van de Grieken. Het was gewoonte na een verloren slag de vijand toestemming te vragen de doden terug te halen van het slagveld en ze met militaire eer te begraven. Ook voor de Perzen was dit ongebruikelijk: normaliter werden opponenten die moedig hebben gestreden met respect behandeld.
Eerherstel
Na Thermopylae stootten de Perzen door naar Athene en plunderden de stad. De bevolking was inmiddels gevlucht naar Salamis, waar de Perzen uiteindelijk zouden worden verslagen door de Griekse vloot in een beroemd geworden zeeslag. De doden bij Thermopylae kregen alsnog de eer die ze toekwamen en werden begraven. Pas veertig jaar na de slag werd het lichaam van Leonidas, de leeuwenzoon, overgebracht naar zijn stad en herbegraven.
Nagedachtenis
Vandaag de dag ligt de tombe van Leonidas ten noorden van Sparta. Ter nagedachtenis aan hem werd bij Thermopylae een stenen leeuw opgericht met de volgende inscriptie van de dichter Simonides:
“O vreemdeling, vertel de Spartanen dat wij hier zijn gevallen, gehoorzaam aan onze wetten.”
Ook interessant: Alexander de Grote (356-323 v.Chr) – Macedonesische wereldveroveraar
DVD: 300 – Rise of an Empire
