Oliecrisis van 1973

In 1973 vond er een Oliecrisis plaats. In dat jaar gingen verschillende olie-exporterende landen in het Midden Oosten ertoe over om niet alleen de olieprijs flink te verhogen, maar ook de export van olie naar westerse landen, waaronder Nederland en de Verenigde Staten, te beperken. Wat waren de oorzaken van dit besluit en welke gevolgen had de Oliecrisis van 1973?

De oliecrisis hield een boycot in van olietransport naar westerse landen, zoals de Verenigde Staten, Nederland, Canada. Naast deze boycot werd de olieprijs met 70 procent verhoogd (en al snel nog veel meer) en verminderden de Arabische landen die de olie aanleverden de olieproductie elke maand met 5 procent.

De term Oliecrisis

De Oliecrisis van 1973 wordt ook wel eens de Eerste Oliecrisis genoemd. Maar dat is onterecht. In 1956 vond er namelijk, vanwege de afsluiting van het Suezkanaal, al een oliecrisis plaats. Hierdoor stagneerde de aanvoer van olie naar Europa, onder meer naar Nederland.

Oorzaken en verloop Oliecrisis

De belangrijkste oorzaak van de Oliecrisis van 1973 was de Jom Kipoeroorlog (6-25 oktober 1973). Op 6 oktober 1973 – die dag was het Jom Kippoer (Grote Verzoendag) in Israël en waren veel militairen met verlof – vielen Syrië en Egypte het land Israël aan. Ze wilden respectievelijk de Golanhoogten en Sinaï terugveroveren die ze tijdens de Zesdaagse Oorlog (1967) aan Israël verloren hadden. De oorlog eindigde binnen drie weken al, maar kostte aan duizenden mensen het leven. Egypte verloor 7700 man, Syrië 3500 en Israël circa 2650 soldaten en burgers.

Tijdens deze Jom Kippoeroorlog beseften de Arabische landen verenigd in de OAPEC (een samenwerking van elf Arabische olieproducerende landen) dat ze met de olie-export een wapen in handen hadden om het Westen te treffen. Niet alleen was de vraag naar energie sinds 1950 met een factor 2,7 toegenomen, ook hadden de Verenigde Staten hun olieproductie beperkt.

Een groot pijnpunt voor Iran en de Arabische landen was de steun van veel westerse landen aan Israël. Dit frustreerde dezer landen in het Midden Oosten die hierop besloten de olieprijs flink te verhogen. In een jaar tijd steeg de prijs van een vat ruwe olie van 2,74 dollar naar 11,65 dollar. Een ruime verviervoudiging van de prijs dus.

Gevolgen: economie, autoloze zondagen en nieuwe olievelden

Voor de OPEC-landen betekende de prijsstijging van olie een enorme economische impuls. Arabische landen harkten enorm veel geld binnen. Tussen 1972 en 1977 groeiden de olie-inkomsten van de OPEC-landen van 23 miljard dollar naar 140 miljard dollar. In het Westen resulteerde de Oliecrisis in een regelrechte economische neergang.

Een ander gevolg van de Oliecrisis van 1973 in Nederland was de invoering van enkele autoloze zondagen door het kabinet-Den Uyl. Een misverstand is dat dit een nieuw fenomeen was. De ‘eerste autoloze zondag’ in Nederland vond niet pas in 1973, maar al in 1939 plaats. Toen waren er autoloze zondagen van 1 oktober tot 12 november, vanwege het olietekort in Duitsland. Van november 1956 tot januari 1957 kondigde de regering, vanwege de Suezcrisis, opnieuw een verbod op autorijden af voor de duur van negen achtereenvolgende zondagen. De autoloze zondagen van 1973-1974 (op 6 januari 1974 vond de laatste autoloze zondag plaats) waren dus zeker niet nieuw.

De landen in het Westen, zoals Nederland, Groot-Brittannië, Canada en de Verenigde Staten, begonnen na de Oliecrises van 1973 en nog sterker na de Oliecrisis van 1979 met de zoektocht naar en exploitatie van nieuwe olievelden buiten het OPEC-gebied. Ze slaagden hier wonderwel in en begin jaren 1980 konden de eerste olievelden in gebruik genomen worden. In Alaska vond men in Prudhoe Bay het omvangrijkste oliegebied van Noord-Amerika. Maar ook in de Noordzee, tussen het Verenigd Koninkrijk en Noorwegen in, en in Mexico werden nieuwe olievelden gevonden.

Bronnen ▼