Oliver Cromwell (1599-1658) – Engelse militair, staatsman en dictator

De Brit Oliver Cromwell is een bekende staatsman en militair uit Engeland. Wie was hij precies? En wat was zijn rol in de staatkundige ontwikkeling van Engeland? Een korte biografie van Oliver Cromwell.

Oliver Cromwell is vooral bekend geworden vanwege het feit dat hij de Engelse vorst Karel I (Charles I) in 1649 liet onthoofden, waarna hij zelf staatshoofd werd van het Britse Gemenebest. Dit gebeurde tijdens de Engelse Burgeroorlog (1642-1651), die leidde tot het einde van de Engelse monarchie en de parlementaire republiek. Vanwege zijn onverzettelijke houding ten opzichte van Europa beschouwen veel Britten Oliver Cromwell – naast natuurlijk Winston Churchill – als een van de grootste staatsmannen uit de Engelse geschiedenis.

Jonge jaren van Oliver Cromwell (1599-1620)

Oliver Cromwell werd op 25 april 1599 geboren in de plaats Huntingdon in Engeland. Zijn voorgeslacht was oorspronkelijk afkomstig uit Wales en puriteins. Oliver was de enige zoon van de rijke herenboer Robert Cromwell en diens vrouw Elizabeth Steward. Toen Oliver achttien jaar was, in 1617, overleed zijn vader. Oliver studeerde op dat moment aan de Universiteit van Cambridge, waar hij onder meer Engels, religie, Latijn en Grieks volgde. Hij ging voor zijn moeder en zussen zorgen en volgde zijn overleden vader op als landsheer. Daar inde hij sociale belastingen, waarmee hij in zijn onderhoud voorzag.

In 1620 stapte Cromwell in het huwelijksbootje met Elizabeth Bourchier, dochter van een welvarende lokale handelaar in leer. Ze was net als haar man puriteins. Samen kreeg het echtpaar in totaal negen kinderen, van wie er drie op jonge leeftijd overleden.

Cromwell zat een korte tijd in het parlement in Huntingdon, in 1628 en 1629, maar wist daar weinig indruk te maken. Verder raakte hij in de jaren 1630 in de financiële problemen door een conflict met enkele landheren: in 1631 moest Cromwell een groot deel van zijn grond verkopen om het financieel te kunnen blijven bolwerken

Tot het uitbreken van de Engelse Burgeroorlog was Cromwell geen nationaal bekend persoon. Maar toen in 1639 in Engeland, Schotland en Ierland gevechten tussen burgers uitbraken, trad Cromwell op de voorgrond.

De Engelse Burgeroorlog (1639-1651)

De Engelse Burgeroorlogen of Engelse Burgeroorlog was een gewapende strijd in het tijdvak 1639-1651. De gevechten vonden plaats in Engeland, Ierland en Schotland. Aan de ene kant stonden de zogenoemde cavaliers, koningsgezinde burgers die koning Karel I steunden, en aan de andere kant de zogeheten roundheads, die meer parlementaire invloed wilden. 

Vooral in drie perioden werd er flink gevochten: in de jaren 1642-1645, in 1648-1649 en in de jaren 1649-1651. De strijd werd uiteindelijk in september 1651 gewonnen door de roundheads, ten faveure van het parlement.
 

Cromwells rol tijdens de Engelse Burgeroorlog

In de Engelse Burgeroorlog was Cromwell een van de aanvoerders van de republikeinse troepen. Als puritein vocht hij met zijn manschappen tegen de anglicaanse en tevens pro-katholieke vorstelijke troepen van Karel I. Cromwell was een zeer succesvol legerleider en kreeg daarom de bijnaam Old Ironside (Oude IJzervreter).

Met name zijn overwinning tijdens de Slag bij Marston Moore (juli 1644) maakte Cromwell bekend. Hierbij brak hij met zijn staande leger van roundheads – de zogenoemde New Model Army – door de koninklijke linies heen. Doordat Cromwell over een staand leger beschikte terwijl Karel I zijn troepen telkens bij elkaar moest verzamelen, kon Cromwell zijn manschappen beter trainen en tactisch disciplineren. Cromwell won onder meer ook bekende slagen als de Slab bij Edgehill (1642), de Slag bij Naseby (1645) en de Slag bij Langport (1645). Berucht is Cromwell van de Slag bij Drogheda (in augustus 1649) bij Dublin. Hier doodden zijn troepen 3500 mensen, onder wie ruim duizend burgers en tal van katholieke geestelijken.

Als commandant trad Cromwell meer dan eens meedogenloos op tijdens de burgeroorlog. Zo sloeg hij opstanden binnen zijn eigen troepen keihard neer. Ook werd op Cromwells instigatie Karel I onthoofd, op 30 januari 1649 (na een showproces van tien dagen), met één enkele zwaardslag op zijn nek.

https://www.youtube.com/watch?v=bQUAo7mjs3Q

Cromwell wordt staatshoofd van Engeland (tot 1658)

Via een staatsgreep kwam Cromwell in 1653 als alleenheerser aan de macht in Engeland. Het parlement had daarvoor het vertrouwen in Cromwell opgezegd, waarna hij met geweld de macht greep. Hierna liet Cromwell, in 1654, een nieuwe republikeinse grondwet invoeren in het Engelse Gemenebest. Cromwell zelf werd op dat moment landvoogd, ofwel lord protector. Als bestuurder werd hij ondersteund door een speciale raad van vijftien personen. Ook kwam er een parlement tot stand. Maar in de praktijk was Cromwell gewoon een dictator die alles zelf bepaalde. In 1657 kreeg Cromwell zelfs het Engelse koningschap aangeboden, maar na een wekenlange beraadslaging wees hij dit aanbod af.

Op 3 september 1658 stierf Cromwell in Londen een natuurlijke dood. Hij werd begraven in Westminster Abbey in Londen.

Herstel van het Engelse koningschap in 1660

Na de dood van Oliver Cromwell volgde diens zoon Richard Cromwell hem op als lord protector van Engeland. Al in 1660 werd, met het aantreden van koning Karel II, het Engelse koningschap hersteld.

Karel II liet na zijn aantreden als koning het lichaam van Cromwell opgraven en hing hem vervolgens opnieuw, een actie die een flashback oplevert naar de manier waarop paus Sergius III zijn voorganger Formusus aanpakte. Net als bij Formosus ging bij Cromwell postuum het hoofd eraf. Deze werd op een paal in Londen gespietst, als afschrikwekkend voorbeeld voor anti-royalisten. Daar bleef het hoofd twintig jaar zichtbaar. Het lichamelijk overschot verdween in een put. Bewust koos Karel II voor de dag van de opgraving en het ophangen van Cromwell 30 januari 1661 uit, exact twaalf jaar na de executie van zijn vader, koning Karel I.

Boek: Oliver Cromwell – Charles River Editors

Documentaire: Oliver Cromwell en de Engelse Burgeroorlog:

https://www.youtube.com/watch?v=yxOh4NLaCmY

Bronnen ▼