De PPR wilde zich niet laten knevelen door machtspolitiek

Bij de Kamerverkiezingen van 1972 haalde de nog jonge PPR 7 zetels. Ze trad toe tot het kabinet-Den Uyl. Maar partijleider Bas de Gaay Fortman voorspelde toen al dat ze nooit echt groot zou worden. Misschien zou 15 zetels haalbaar zijn, meer ook niet. De PPR zou een ‘voorhoedepartij’ moeten zijn, die thema’s agendeerde die pas later elders de kop op zouden steken.

De Gaay Fortman (zoon van de ARP-minister van Binnenlandse Zaken in het kabinet-Den Uyl) bleek met zijn 15 zetels nog te optimistisch. In 1977 maakte hij plaats voor Ria Beckers, de eerste vrouwelijke lijsttrekker in de Nederlandse geschiedenis. Een partijcongres nam een ‘anti-CDA-motie’ aan. De PPR weigerde nog te regeren met de destijds oppermachtige christendemocraten, waardoor ze zich vrijwel automatisch tot de oppositie veroordeelde. De leden wilden hiermee ‘een signaal geven aan de kiezers’: de partij zou zich niet laten ‘knevelen door machtspolitiek’.

Beckers betoogde dat ‘het getal’ niet belangrijk was. Het ging om de inhoud. Niets mocht ten koste gaan van de progressieve idealen. De deelname aan het kabinet-Den Uyl – tegenwoordig toch algemeen beschouwd als superlinks – was volgens haar een teleurstelling geweest. ‘Ondanks de goede dingen is het niet geworden wat we gehoopt hadden’, verklaarde ze in 1977.

Getuigenispolitiek

Bij de Kamerverkiezingen in dat jaar maakten de stemgerechtigden duidelijk wat ze van deze getuigenispolitiek dachten. De PPR kreeg maar 3 zetels. In de jaren tachtig – opnieuw onder lijsttrekkerschap van Beckers – zouden dat er niet meer dan 2 worden. In 1990 ging de PPR, samen met CPN, PSP en EVP, op in GroenLinks. Dat inmiddels overigens ook alweer op het punt lijkt te staan om te fuseren met de – destijds nog als ‘machtspartij’ weggezette – PvdA.

Bovenstaande gegevens zijn ontleend aan het boek De Politieke Partij Radicalen 1968-1990. Macht uit het zadel. Het is geschreven door een groot aantal auteurs onder redactie van Christoph van den Belt, Hans Krabbendam, Wim van Meurs en Marieke Oprel. De publicatie kwam tot stand na een reünie van oud-leden en sympathisanten van de partij in 2018 in Dronten. Die gemeente was niet lukraak gekozen, want het is de plek waar de PPR ooit begon.

Dat was – zoals de titel van het boek al duidelijk maakt – in 1968. Progressieven in de KVP en ARP verlieten hun moederpartijen om de PPR op te richten. Ze vonden dat hun partijen van herkomst te veel naar rechts opgeschoven waren. De ‘Nacht van Schmelzer’, waarin de KVP een einde maakte aan het rooms-rode kabinet-Cals, vervulde daarbij een wezenlijke rol. Ook het feit dat de KVP en de ARP samen met de eveneens confessionele CHU werkten aan een fusie die uiteindelijk tot het CDA zou leiden, speelde mee.

De eerste verkiezingsdeelname van de nieuwe partij vond plaats in 1971. Ze haalde toen slechts 2 zetels. Maar nadat de publicitair handige De Gaay Fortman de enige lijsttrekker was geworden ging het een jaar erop een stuk beter. De PPR kreeg, zoals gezegd, 7 zetels. Ze leek op weg naar een grootse toekomst.

Trendsettend

Maar zoals ook gezegd: de partij wilde dat helemaal niet. Ze wilde voor de muziek uitlopen en trendsettend zijn. De onderhavige bundel maakt duidelijk met welke onderwerpen vooral. Kreten als ‘Een basisinkomen voor iedereen’, ‘Europa ja, maar wel anders’ en ‘Welvaart zonder welzijn wordt uitvaart’ zouden vandaag de dag nog verkiezingsleuzen kunnen zijn.

In het boek worden de belangrijke thema’s van de PPR uitgelicht. De verdeling van de welvaart, de vredespolitiek, de democratisering en grenzen aan de groei komen uitvoerig ter sprake. De standpunten van de PPR zijn in sommige opzichten nog steeds actueel. Neem bijvoorbeeld de huidige klimaatdiscussie.

Anderzijds is de partij en alles wat ze uitstraalde ook weer behoorlijk verouderd. Bij het horen van de term PPR denk je toch vooral aan geitenwollen sokken, onbespoten groenten en partijcongressen met veel honden. Ook wat dat betreft kom je in dit boek aan je trekken.