In het voormalige concentratiekamp Ponar in Litouwen hebben archeologen een ontsnappingstunnel gevonden die tijdens de oorlog door zo’n tachtig Joden werd gegraven. Mede dankzij de tunnel wisten twaalf Joodse gevangenen de oorlog te overleven.
De ontdekking is gedaan door medewerkers van de Israëlische oudheidkundige dienst. Eerder werd de ingang van de tunnel al gevonden, maar nu is met behulp van grondradar de hele tunnel gelokaliseerd. De gang bevindt zich zo’n twee meter onder de grond. De archeologen stuitten ook op de plek waar de as van zo’n 7000 mensen lag begraven.
Sporen uitwissen
De mannen die de tunnel groeven maakten onderdeel uit van het zogenaamde Leichenkommando. Ze waren afkomstig uit het nabijgelegen concentratiekamp Stutthof concentratiekamp. Hun gruwelijke werk bestond uit het opgraven van lijken in de bossen bij Ponar om deze vervolgens te verbranden.
De nazi’s, die wisten dat de Russen steeds verder oprukten, wilden zo de sporen van de massavernietiging zoveel mogelijk uitwissen. De dwangarbeiders beseften dat zij zelf ook om het leven gebracht zouden worden als hun werk klaar was. De groep van tachtig werd ’s nachts gevangen gehouden in een grote kuil, die eerder gebruikt was om Joden uit Vilnius te executeren. Vanuit die kuil groeven de Joden in de nachtelijke uren met behulp van enkele lepels en de blote handen een 35 meter lange ontsnappingstunnel.
Twaalf overlevenden
In de nacht van 15 april 1944 besloten de Joden via deze tunnel te ontsnappen. De vluchters sneden hun boeien door met behulp van nagelvijltjes en kropen vervolgens door de smalle tunnel. De vlucht werd echter opgemerkt door de kampbewaking. Veel van de gevangenen werden vervolgens doodgeschoten. Desondanks wisten vijftien Joden de rand van het kamp te bereiken. Daar braken ze door het hekwerk en verdwenen vervolgens in het bos. Twaalf van hen overleefden de oorlog.
Het bestaan van de tunnel was al langer bekend en sinds het einde van de Tweede Wereldoorlog zijn al verschillende zoekacties op touw gezet. De exacte locatie werd echter nooit gevonden. Tot nu. Volgens de onderzoekers getuigt de tunnel niet alleen van de gruwelen van de Holocaust, maar ook van het verlangen van de gevangenen naar een vrij leven. Een van de onderzoekers tegenover de New York Times:
“We hebben één van de grootste mysteries en ontsnappingsverhalen van de Holocaust opgelost en bewezen. Als we de tunnel niet hadden gevonden, dan hadden mensen over 20 jaar gedacht dat het een mythe was.”
Het is de bedoeling van de archeologen om de tunnel zo snel mogelijk open te stellen voor het algemene publiek.
Meer Tweede Wereldoorlog
Overzicht van boeken over de Holocaust
