Wat een gezellig avondje had moeten worden, liep totaal uit de hand op 12 augustus 1778 in Escharen. Het begon allemaal gemoedelijk met ‘een kanne Bier’ en twee flessen wijn in herberg ‘De Drie Sterren’. Al heel snel werden vuisten, glasscherven en zelfs pistolen niet geschuwd in de ‘Esterse’ gelagkamer. Koud bier maakt warm bloed, dat blijkt wel weer…
Duitse scheldpartijen
Eind achttiende eeuw was er in Escharen een regiment Zwitserse soldaten aanwezig. Al eeuwenlang worden deze militairen door heel Europa ingezet ten tijde van oorlog. Vanwege de grote spanningen tussen de Europese vorsten werden de Zwitsers ook in de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden ingezet. ‘Wachtmeister’ Wagelij is één van deze krijgers en hij betreedt op die fatale avond de Esterse herberg…
De verklaring is in het Duits opgetekend en dat levert een aantal opmerkelijke uitdrukkingen op. Wagelij geeft aan dat hij en zijn twee korporaals lawaai hadden gehoord vanuit de ‘Drey Sternen’. Er was kennelijk een ruzie geweest met de vrouw van de herbergier over geld.
Plotseling staat een vreemdeling op en slaat iemand neer met een wijnfles. Zelf blijft hij ook niet ongedeerd; met de fles nog in de hand loopt hij door de glasscherven een bloedige wond op. De onbekende man spreekt vervolgens de geschrokken aanwezigen toe:
‘Sie seyen Huntzfüttern, Spitzbuben und schlechte Leuthen!’
Eén soldaat krijgt tenslotte de volle laag: ‘Dieser ist ein richtiger Spitzbub’, roept de woedende man, wijzend op de arme stakker. ‘Spitsboef’ betekent overigens van oorsprong bedrieglijke jongen of ‘grote schelm’.
Vechtersbaas
Hier stopt het verhaal uiteraard niet. De vreemdeling haalt uit naar het gezicht van een Zwitserse korporaal en slaat vervolgens de knecht van de herberg de deur uit! De andere korporaal meent zelfs een geweer of klein pistool te hebben gezien.
De legerleiding weet verder niets over de vechtersbaas te vertellen, behalve dat hij burgerkleding droeg en Nederlands, Duits én Frans sprak. Gelukkig is er ondanks de grote brand op het Graafse gemeentehuis in 1902 toch nog een hoop bewaard gebleven. Zo kwamen we heel ergens anders in dit archief nóg een verklaring tegen over deze ruzie en wel van de vermeende dader zelf!
Een eerlijk man?
De man die uiteindelijk bij de Brugpoort is aangehouden, luistert naar de naam Anthoon Wichteriks, geboren in Keulen. Hij heeft natuurlijk een heel ander verhaal van de bewuste avond. Volgens hem had hij niemand uitgescholden en had hij zijn handen netjes thuisgehouden. Híj was juist degene die ervan langs kreeg van enkele Zwitserse soldaten.
Anthoon geeft ruiterlijk toe dat hij in een ‘beschonken toestand’ verkeerde en ruzie had gemaakt met de herbergierster over het geld. Maar geslagen? Nee, daar zou hij niet eens toe in staat zijn geweest door de vele liters drank. Uit frustratie had hij de wijnfles op tafel kapot geslagen, omdat de vrouw direct geld wilde zien. De knecht had hij overigens niet de herberg uitgeslagen maar ‘gestooten’.
Zonder verder ruzie te zoeken met de aanwezige soldaten, werd de arme Anthoon door een heel groepje in elkaar geslagen. ‘Gij tracteert mij als een spitsboef, als een schelm en niet als een eerlijk man’, zou hij wanhopig hebben uitgeroepen. Wat denk jij, hebben we hier te maken met een scheldende spitsboef of met een eerlijk man? Hoe dan ook: Athoon Wichteriks blijft ontkennen, maar wordt toch opgepakt en vastgezet in de ´Hoofdwagt´.
~ Lisette Kuijper – BHIC
Lees ook: Een historische scheldwoordenlijst
