Delen van het noordelijke Romeinse grensgebied zijn vandaag de dag nog zichtbaar in het Duitse landschap, onder meer dankzij archeologische opgravingen en reconstructies. Journalist Joost Vermeulen en fotograaf Mark Rammers volgden het spoor van de Romeinse limes door dorpen, valleien en bossen. Een kleine foto-expositie in het Rijksmuseum van Oudheden (RMO) laat de meest bijzonder plekken zien die zij tegenkwamen.
In de tweede eeuw na Christus ontwikkelden de Romeinen aan hun noordgrens een min of meer aaneengesloten verdedigingssysteem. In Engeland neemt dit systeem – dat bekend staat als de limes (Latijn voor ‘grens’) – de vorm aan van een muur (de Muur van Hadrianus). Vanaf Katwijk aan Zee tot waar de Moezel in de Rijn uitmondt, was de Rijn een natuurlijke begrenzing. In het oosten deed de Donau hetzelfde. Tussen Rijn en Donau, in het huidige Duitsland, werd door de Romeinen een barrière aangelegd. Dit traject wordt de Obergermanische-Raetische limes genoemd.
In het Duitse deel van de limes maakten de Romeinen een begrenzing door op een strook van ruim zeshonderd kilometer lengte en veertig meter breedte bomen en begroeiing weg te kappen. Daarop werd een pad aangelegd, dat bewaakt werd door op regelmatige afstand geplaatste houten wachttorens. Aan de voorkant verrees een houten palissade. In een later stadium werd die vervangen door een aarden wal met gracht, en in Beieren zelfs door een stenen muur. Verspreid over het achterland lagen kleinere en grotere forten.
Verval en reconstructie
Rond het jaar 260 raakte de Obergermanische-Raetische limes in verval, door invasies van verschillende Germaanse stammen en een politieke crisis binnen het Romeinse Rijk. In de negentiende eeuw werden de Romeinse resten herontdekt, en werd op tientallen plaatsen langs de limes archeologisch onderzoek gedaan. Ook zijn toen al pogingen gedaan om het grensgebied te visualiseren. Er werden wachttorens gereconstrueerd, delen van de palissade herbouwd en in Saalburg werd zelfs een compleet fort herbouwd. De oudste replica van een wachttoren komt uit het einde van de negentiende eeuw, de jongste uit 2015.
Werelderfgoed
De Obergermanische-Raetische limes werd in 2005 aan de Werelderfgoedlijst van UNESCO toegevoegd, waar de Muur van Hadrianus al sinds 1987 op stond. Deze zomer beslist de erfgoedorganisatie of het Nederlandse deel van de limes, die van Katwijk tot aan Lobith loopt, ook een plek op de Werelderfgoedlijst krijgt.
Joost Vermeulen en Mark Rammers werkten voor hun onderzoek naar de Obergermanische-Raetische limes samen met het Duits Verkeersbureau. Hun foto’s hangen tot en met 2 oktober 2021 in de gratis toegankelijke entreehal van het RMO.
Lees ook: De Romeinse limes
Overzicht van boeken over het Romeinse Rijk
