Phaëton (Phaethon), de stralende, is een figuur uit de Griekse mythologie. In de mythe wenst de jongeman de zonnewagen van Helios te besturen om te bewijzen dat hij de zoon van deze zonnegod is. De rit, die beschreven wordt door Ovidius in zijn Metamorphosen, loopt fataal af.
De jongen Phaëton was het kind van de oceanide Clymene (Klymene). In de meeste overleveringen wordt de zonnegod Helios als zijn vader genoemd. De vertelling van Ovidius noemt de god Apollo als vader. De jongen groeide op bij zijn moeder en stiefvader, de koning Merops.
In de jeugd van de jongeman ontbrak het hem aan niets; hij was knap, rijk, gezond, geliefd en had macht. Toch zat bij Phaëton één zaak niet lekker. Zijn echte vader was volgens zijn moeder de zonnegod, maar hij had daar in zijn hele leven niets van gemerkt. Nog nooit had de god hem opgezocht, terwijl hij dat wel van een vader verwachtte. Wanneer hij zijn vrienden vertelde over zijn mogelijke goddelijke afkomst, geloofden ze hem niet. Ze noemden hem gek en arrogant.
Op bezoek
Tijdens de zoveelste keer dat Phaëton zijn moeder vroeg hoe het zat met zijn vader en waarom deze nooit op bezoek kwam, vertelde ze hem dat zijn vader het te druk had. Als hij echt zijn vader wilde ontmoeten, dan moest de jongeman zelf op bezoek gaan bij de zonnegod. Ze liet vallen dat hij naar het oosten moest gaan, waar de zon opkwam. Na deze hint over de woonplaats van zijn vader, vertrok Phaëton direct.
Na dagenlang reizen, verscheen het paleis van de zonnegod voor de ogen van de jongeman. Het was helder door het fonkelende goud en ivoren dak. De poorten straalden zilverwit licht uit. Toen hij het gebouw binnentrad, zag Phaëton zijn vader in een paars gewaad op de troon zitten. Helios vroeg de jongen waarom hij helemaal naar zijn woning was gekomen, waarop Phaëton antwoordde:
“U, Zon! O licht waar heel de wereld in mag delen! Vader…als u mij werkelijk die naam gebruiken laat en als mijn moeder Clymene geen schande hult in leugens… vader, ik wil graag een bewijs waardoor ik echt geloof uw zoon te zijn. Verlos mij alstublieft van elke twijfel!” Metamorphosen II 35-39 (Vert.: M. d’Hane-Scheltema)
Wens
De zonnegod schonk zijn zoon de mogelijkheid een wens te doen, maar kreeg hier al snel spijt van. Phaëton vroeg namelijk of hij voor één dag de strijdwagen van zijn vader langs de hemel mocht sturen. De god schrok, want niemand mocht en kon zijn zonnewagen met paarden besturen, zelfs de oppergod Zeus niet. Daarnaast was het een moeilijke en zware tocht. Helios probeerde de jongen nog op andere gedachten te brengen, maar deze hield koppig vol. Tot slot ging de god akkoord, aangezien hij de jongen immers had toegezegd dat zijn wens in vervulling zou gaan.
De nacht was bijna afgelopen en het moment dat de zonnegod weer langs de hemel moest rijden om het licht bij de mensen te brengen brak aan. In plaats van de zonnegod ging Phaëton deze rit afleggen. De paarden werden voor de wagen gespannen en in de tussentijd werd de jongen ingesmeerd met speciale zalf die hem moest beschermen tegen de zonnestralen. Ook kreeg de jongen aanwijzingen over wat hij tijdens de route van het oosten naar westen moest doen. Enkele momenten later vertrok Phaëton met de zonnewagen.
De rit
Het begin van de rit verliep goed, maar halverwege, bij een afdaling, raakten de vier vurige paarden die de zonnewagen trokken in de war. Ovidius:
“Maar het gewicht was licht. Het Zonnespan kon niet herkennen wat het gewoonlijk voelde en het juk kreeg minder druk (…), onzeker bij gebrek aan stevigheid, zo miste de wagen zijn gewoon gewicht en gaat met sprongen de lucht door, schokt omhoog, omlaag en lijkt wel onbemand. Het vierspan voelt het, maar stuift voort; het laat de karrensporen voor wat zij zijn, en loopt niet met de oude regelmaat.” Metamorphosen II 161-167 (Vert.: M. d’Hane-Scheltema)
Phaëton raakte in paniek en wist niet meer hoe hij de teugels moest besturen. Bovendien was hij de weg inmiddels helemaal kwijt.
De wagen, paarden en jongen scheerden zo dicht langs de aarde dat een groot deel ervan verschroeide. Volgens de oude Grieken ontstond op die manier de Nubische woestijn en kregen de volken in het zuiden, zoals in Ethiopië, een donkere huid.
Neerstorten
De goden zagen wat er gebeurde met de aarde. Oppergod Zeus wilde verdere vernieling voorkomen. Hij stuurde een bliksemschicht naar de wagen toe die de jongen raakte. Phaëton viel uit de wagen, stortte neer op aarde en was op slag dood. Zijn vader Helios was in diepe rouw en zijn moeder Clymene zocht de hele aarde af totdat ze bij zijn graf aankwam en daar in tranen uitbarstte.
De najaden die het lichaam van de jongen vonden, legden hem in een graf met daarop de tekst:
Dit is het graf van Phaëton, de menner van zijn vaders wagen, hij was te klein en stortte neer, zijn waagstuk was te groot. Metamorphosen II 327-328 (Vert.: M. d’Hane-Scheltema)
Ook interessant: Helios – De Griekse zonnegod
Overzichtspagina Griekse mythologie
Overzicht van boeken over de (Griekse) mythologie
Bronnen ▼
-Metamorphosen – Ovidius (Athenaeum, 2021) – Vert: M. d’Hane-Scheltema
-Mythologie – C. Scott Littleton (Librero) p.142, 184
-De Grote Mythologie Encyclopedie – Arthur Cotterell e.a. (Veltman) p. 48
-Griekse mythen – Imme Dros (Athenaeum, 2021) p.212-214
