Pleidooi voor een Romeinse heerbaan

In ‘De Romeinse heerbaan: de oudste weg door de Lage Landen’ breekt historicus Robert Nouwen een lans voor de bescherming van wat hij de oudste weg door de Lage Landen noemt. Van de Noord-Franse kuststad Boulogne-sur-Mer naar de Rijnstad Keulen liep vroeger een Romeinse heerbaan die een sleutelrol speelde in het noorden van het Romeinse Rijk.

Reconstructie van Romeins Keulen met linksboven de Via Belgica

Een flink deel van die circa 450 kilometer lange weg doorkruist België van west naar oost met onderweg haltes in onder meer Tienen, Sint-Truiden en Tongeren waar aangesloten wordt op die andere grote Romeinse weg tussen Bavay en Maastricht. De heerbaan maakte deel uit van het indrukwekkende netwerk dat Rome met alle uithoeken van het rijk verbond. Ook in België vormen de heerbanen een der belangrijkste historische en archeologische relicten die het landschap mede vorm gaven.

Nouwen verdiende eerder al zijn sporen met diverse boeken over het Romeinse Rijk zoals ‘Caesar in Gallië’ (2003), ‘De Romeinen in België’ (2006), ‘Keizer Augustus en de Lage Landen’ (2009) en ‘De onderdanen van de keizer’ (2014). Ook nu schrijft hij met veel passie over zijn onderwerp.

Vragen

De historische waarde van de heerbaan beperkt zich niet tot de antieke tijden. Door de eeuwen heen bleef de Romeinse weg een belangrijke rol spelen. Voor legers op weg naar het slagveld, voor handelaren tussen de Hanzesteden Brugge en Novgorod, voor pelgrims, bedevaartgangers en andere reizigers. Nouwen maakt dit duidelijk aan de hand van talrijke voorbeelden. De auteur gaat met zin voor detail én kennis van zaken te werk. Hoe werden de wegen aangelegd ? Welke rol speelden ze in de opkomst en ondergang van het Romeinse Rijk? Wat was het effect op het landschap ? Welke rol speelde de heerbaan in de loop der geschiedenis? Het zijn vragen die telkens een deskundig antwoord krijgen.

In het laatste hoofdstuk focust Nouwen op het traject tussen Maastricht en Tienen dat hij een archeologisch relict van de eerste orde noemt. Net daar zijn nog belangrijke restanten te vinden van de antieke heerweg. De voorbije decennia richtten betonnering van wegen, grootschalige landbouw en verkavelingswoede echter heel wat schade aan. Ook de archeologische sites langs de heerweg kregen het zwaar te verduren. Neem nu de tumuli. Van de honderden grafheuvels die Haspengouw en Limburg ooit telde, restten er nog maar enkele. Vaak liggen die eeuwenoude monumentale sites er nu wat triest en verloren bij in nieuwbouwwijken of voorsteden. Robert Nouwen doet dan ook een oproep om werk te maken van een daadwerkelijke bescherming.

Via Appia bij Quarto Miglio (CC BY-SA 3.0 – Kleuske – wiki)

Waardevol erfgoed

De mooiste delen van de weg scheppen de mogelijkheid tot een direct en haast zintuiglijk contact met het verleden, argumenteert Nouwen. Hij verwijst daarbij naar wat in Italië met de Via Appia en in Zuid-Frankrijk met de Via Domitia gebeurde. Historische routes die gerestaureerd werden en als historisch waardevol erfgoed heel wat toeristische troeven uitspelen. Het breekt Nouwens hart dat er in Vlaanderen zo nonchalant omgesprongen wordt met de heerweg. Wallonië doet het wat betreft op dat gebied beter en slaagde erin de weg Bavay – Tongeren op de voorlopige lijst van Unesco Werelderfgoed te plaatsen.

De Romeinse heerbaan - De oudste weg door de Lage Landen — De Romeinse heerbaan –
De oudste weg door de Lage Landen

Het Romeinse wegennetwerk in onze contreien bestond vooral uit grindwegen. Een doortastende restauratie zou een goede fiets- en wandelroute kunnen opleveren door het golvende platteland van Haspengouw, aldus de auteur. Het zou wat hem betreft een geweldige ervaring zijn om dan over een tweeduizend jaar oude, Limburgse Strade Bianche van Maastricht naar Tongeren en verder naar Tienen te kunnen fietsen. Op die wijze kan bescherming van een belangrijke brok erfgoed gekoppeld worden aan duurzame recreatie.

Willen we onze kinderen en kleinkinderen ooit nog de historische sensatie van een Romeinse weg in Vlaanderen meegeven dan moet er dringend werk gemaakt worden van een wettelijke bescherming tegen verdere vernietiging van de Romeinse heerbaan, zo besluit Robert Nouwen. Zijn boek geeft daarvoor alvast een intrigerende aanzet. Het is afwachten of de beleidsmakers zijn boodschap ter harte nemen.

Voor wie behoefte heeft aan meer informatie biedt de bibliografie een uitgebreid overzicht van interessante werken. Een leuk extraatje is het overzicht van archeologische sites en de mooiste trajecten tussen Maastricht en Tienen. Een goede inspiratiebron voor wie zelf op verkenning wil.

~ Chris Delarivière

Boek: De Romeinse heerbaan – Robert Nouwen