Pol Pot (1925-1998) – Communistisch dictator van Cambodja

De Cambodjaanse politicus Pol Pot (1925-1998) was een dictator die van 1963 tot 1997 leider was van de Rode Khmer, zoals de volgers van de communistische partij in Cambodja heetten. Van 1975 tot 1979 was Pol Pot de leider van Cambodja en zaaide hij dood en verderf.

Samen met leiders als Jozef Stalin, Adolf Hitler, Benito Mussolini en Mao Zedong (Pot liet zich inspireren door laatstgenoemde revolutionair) hoort Pol Pot tot de meest gruwelijke dictators uit de geschiedenis. In de jaren van zijn bewind, van 1975 tot 1979, stierf een geschatte 1,7 miljoen Cambodjanen door honger, executies, dwangarbeid en slechte medische voorzieningen. Op een totale bevolking van acht miljoen was dat ruim 21 procent van de inwoners van Cambodja.

Van augustus 1863 tot november 1953 was Cambodja in het bezit van Frankrijk. Eerst als Frans protectoraat, vanaf 887 als onderdeel van de Franse koloniale ‘Unie van Indochina’. Toen Cambodja op 9 november 1953 de onafhankelijkheid verwierf, trad koning Norodom Sihanouk (1922-2012) aan. In 1975 werd deze Sihanouk door de troepen van de Rode Khmer van zijn troon gestoten en was de macht in handen van Pol Pot.

Pol Pot

Pol Pot werd op 19 mei 1925 geboren als Saloth Sar, als achtste kind in een gezin met negen kinderen. Het gezin woonde in het kleine vissersdorpje Prek Sbauv in Cambodja. Zijn vader heette Pen Saloth en zijn moeder Sok Nem.

In 1949 begon Pol Pot een studie elektrotechniek in Parijs. In 1953 keerde hij naar Cambodja terug, nadat zijn studiebeurs was ingetrokken omdat Pol Pot drukker was met politieke activiteiten dan met zijn studie.

In 1956 begon Pol Pot als leraar en in hetzelfde jaar stapte hij in het huwelijksbootje met een lerares die hij in Parijs had ontmoet. Enkele jaren later, in 1960, trad hij toe tot de Communistische Partij van Cambodja, waar hij drie jaar later secretaris van het centraal partijcomité werd.

Met zijn handlangers vluchtte Pol Pot in 1963 de bergen in. Vanuit de jungle gaf hij leiding aan de guerrillastrijd van de Rode Khmer, zoals de militaire tak van de partij zich noemde. Hierna had Pol Pot ook een aantal keren geheime ontmoetingen in China, met zijn grote voorbeeld Mao Zedong. Mao Zedong steunde Pol Pot zowel ideologisch als materieel.

Opkomst van de Rode Khmer

De opkomst van het Pol Pot-regime moet begrepen worden tegen de achtergrond van de Koude Oorlog. Cruciaal waren de Vietnamoorlog en het Amerikaanse optreden in Cambodja de jaren 1969-1973. Vanaf 18 maart 1969 begonnen de Amerikanen toevluchtsoorden van de Vietcong in Cambodja te bombarderen. Hierdoor brak in Cambodja een burgeroorlog uit met als hoofdpartijen de zittende koning Sihanouk en diens aanhangers en de door de Amerikanen gesteunde troepen van generaal Lon Nol (1913-1985). In oktober 1970 pleegde Nol een staatsgreep en riep de Republiek Cambodja uit.

De Amerikanen bleven tot augustus 1973 doorgaan met hun bombardementen, waarbij liefst 150.000 Cambodjanen de dood vonden. Omdat de Amerikanen vooral het platteland bombardeerden, vluchtten honderdduizenden naar de steden. Eerst vluchtten ze voor de bombardementen (die met name van februari tot augustus 1973 hevig waren). En later voor de troepen van de Rode Khmer. Toen de Verenigde Staten in 1975 Vietnam verlieten, liet het land ook Cambodja aan haar lot over. Het ontstane machtsvacuüm werd opgevuld door de Rode Khmer.

Vier jaren Rode Khmer (1975-1979)

Op 17 april 1975 – rond het Cambodjaanse nieuwjaar – namen troepen van de Rode Khmer de macht over in Cambodja nadat ze de hoofdstad Phnom-Penh hadden ingenomen. Hiermee begon een vierjarig moordend regime, Democratisch Kampuchea (DK), dat een heilstaat van het boerencommunisme moest brengen in een samenleving die sterk georiënteerd was op het platteland. Doel was het stichtten van een klasseloze, etnisch zuivere boerensamenleving. De Rode Khmer-ideologie was gebaseerd op het maoïsme, marxisme en leninisme en de overtuiging dat de Khmer raciaal superieur waren.

De Rode Khmer evacueerde complete steden, stuurde de mensen naar het platteland, sloot boeddhistische kloosters, scholen en fabrieken. Geld, lonen en privébezit werden afgeschaft. De vrijheid van pers, vergadering, godsdienst, organisatie en de vrije meningsuiting werden door de regering opgeschort. De Cambodjanen moesten voortaan ook gedwongen gezamenlijk eten in grote hallen.

Daarbij waren ziekten, hongersnoden, mishandelingen en grootschalige zuiveringen endemisch. Met name etnische minderheden als de Chinezen, Vietnamezen, Laotianen en de Chams kregen het in Cambodja zwaar te verduren. Ongeveer 1,7 miljoen mensen, de hoogste schattingen bedragen zelfs drie miljoen, lieten het leven.

De guerrillajaren van Pol Pot

In 1979 stopte de genocide door een inval van het Front Uni National pour le Salut du Kampuchea en het buitenlandse Vietnamese Volksleger. Dit leidde tot de oprichting van de Volksrepubliek Kampuchea. Het ‘nieuwe’ Cambodja kreeg internationaal echter nauwelijks erkenning. Zelfs in de Verenigde Naties bleef Cambodja vertegenwoordigd worden door Democratisch Kampuchea, dat nog steeds de macht had in een deel van Cambodja dat aan Thailand grensde. Onder internationale druk vormde de Rode Khmer in 1982 een coalitieregering, om de internationale erkenning te behouden.

Tot 1998 – toen Pol Pot onder onduidelijke omstandigheden stierf -, bleven hij en zijn troepen guerrilla voeren in en vanuit de Cambodjaanse jungle, in de grensstreek met Thailand. In de jaren 1990 viel de Rode Khmer steeds meer uit elkaar. Na het overlijden van Pol Pot op 15 april 1998 in Anlong Veng, legden de Rode Khmers de wapens neer.

De oude gevangenis Tuol Sleng, dat inmiddels een museum is, en de vele killing fields vormen nog steeds een tastbaar bewijs van de misdaden van het Rode Khmer-regiem.

Lees ook: Rode Khmer in Cambodja (1975-1978)
Boek: Het einde als begin – Tiziano Terzani

Bronnen ▼