Ook al besefte ik het niet, eigenlijk ben ik in 2000 met het project begonnen. In dat jaar verscheen in de nieuwsbrief Telecombrief van mijn hand een serie van 24 columns over de geschiedenis van nieuwe media in Nederland. Dit gebeurde ter gelegenheid van het twintigjarig bestaan van Media-Info/Telecombrief. In de periode 1980 tot 2000 heeft de redactie nauwgezet gerapporteerd over de convergentie tussen omroepen/uitgeverij, telecommunicatie en automatisering. In die reeks van 24 columns gingen de eerste vier over de voorgeschiedenis van de nieuwe media in Nederland; in de resterende twintig werden de ontwikkelingen jaar na jaar beschreven. De columns waren echter cameeën, waarin slechts een klein aspect ingekleurd kon worden tegen de grote hoeveelheid gegevens van dat jaar. Bovendien bood de volgtijdelijkheid geen mogelijkheid om te commentariëren op meerjaren trends.
Het begin
Aangezien ik niet over hard- en software schrijf, maar over de elektronische informatie-industrie koos ik 1967 als het begin van de elektronische informatie-industrie in Nederland. In dat jaar namelijk begon Dr. Pierre Vinken, de directeur van de wetenschappelijke uitgeverij Excerpta Media, een plan uit te werken om de redactie met een computer te ondersteunen. En in 1969 werd dit plan gerealiseerd. Maar het had ook zijn effect op de productiemethode van de Grote Spectrum Encyclopedie (1969-1979) en nog meer projecten.
Commericalisatie
In 1985 kreeg de online-sector te maken met de ontwrichtende technologie van de compact disc. Deze technologie werd gezien als de technologie van de bevroren bandbreedte. Men kon online-bestanden van 600Mb vastleggen op een zilveren schijf. Dat was veel goedkoper in onderhoud en het stond voor de uitgevers van wetenschappelijke en vakinformatie gelijk aan het uitgeven van boeken en tijdschriften. Vanaf 1987 werden de uitgevers van tekstbestanden daarom actief op de CD-ROM. Intussen experimenteerde Philips met een schijf, de CD-interactive, die via de televisie afgespeeld kon worden. Mede door het invoeren van de multimediastandaard voor de PC werd de CD-ROM niet alleen populair voor tekstbestanden, maar ook voor multimediaproducties.
Hoewel de elektronische informatiediensten niet in korte tijd grootschaligheid konden bereiken, groeide langzaam maar zeker de elektronische informatiediensten in Nederland. In 1994/95 was er een omzet uit online-diensten van 635 mln. gulden (317 mln. euro) en uit de verkoop van CD-ROM en CD-i van 50 mln. gulden (25 mln. euro).
De ‘internet switch’
Maar dan breekt er interessante probleemstelling aan. Terwijl de Nederlandse elektronische informatie-industrie begint te groeien en omzet maakt, sluipt via de achterdeur van het academische netwerk SURF internet naar binnen. Eerst geruisloos bij jonge bedrijven, daarna met de nodige tam-tam vanaf 15 januari 1994 via het Amsterdams gemeentelijke project De Digitale Stad bij consumenten. Dan begint de internet switch.
In minder dan drie jaar zijn er 1 miljoen internetgebruikers, drie keer zoveel gebruikers dan er ooit voor videotex zijn geweest. Op 1 januari 1997 werden een internetdienst en een e-maildienst samengevoegd met Planet Internet, waardoor deze de grootste internetleverancier werd. En de videotexdienst verdween op die dag in een oorverdovende stilte. De grote vraag was: hoe kon dit zo snel gaan? Hadden de dinosaurussen van de nieuwe media niet door dat er een nieuwe technologie aankwam die minder kostte. Of lag het aan het aantal universiteits- en HBO studenten dat tijdens hun studie kennismaakte met internet?
