Museum Prinsenhof Delft heeft recent via een kunsthandelaar een zeldzame, beschilderde lijst van Cornelis de Man (1621-1706) uit 1655 verworven. De beschilderde lijst met zogeheten putti en toiletattributen geeft volgens het museum een goed beeld van de “experimenteerlust en hoge kwaliteit van de Delftse schilderkunst uit de tijd van Johannes Vermeer en Pieter de Hooch”.
De beschilderde lijst kwam tot stand in het Delft van de jaren 1650-1675, toen de stad een artistieke bloeiperiode doormaakte en Delftse meesters experimenteerden met licht, perspectief en het creëren van illusies. Johannes Vermeer en Pieter de Hooch waren hier vrij succesvol mee in de jaren vijftig en zestig van de zeventiende eeuw.
De attributen onderaan de lijst, zoals de poederkwast en de parelketting, verwijzen volgens Museum Prinsenhof naar het toilet van een vrouw.
Cornelis de Man heeft op bijzondere wijze de bestaande thematiek naar een conceptueler niveau getild door vorm, functie en inhoud met elkaar te verbinden. Dat deed hij door de toevoeging van trompe l’oeil-elementen als de architectonische omlijsting, de zwarte lijst en het gordijn. Deze motieven koppelde hij waarschijnlijk aan de gebruiksfunctie van de spiegel, waarmee degene die in de spiegel kijkt niet alleen wordt gewezen op de vergankelijkheid, maar ook op de bedrieglijkheid van aardse schoonheid. De saterkop midden bovenin duidt op spot en draagt bij aan het ‘spel’ van illusie en schoonheid met de beschouwer.
De verworven beschilderde lijst zat tot voor kort om een schilderij van de Leidse kunstenaar Jacob van Spreeuwen (1611-1650/60). Al snel werd duidelijk dat beide werken pas in een later stadium werden gecombineerd. Dat vormde de aanleiding voor nader onderzoek naar de lijst. Samen met een team van kunsthistorici en deskundigen op het gebied van lijsten hoopt het museum de komende tijd meer te weten te komen over de gebruiksfunctie van de lijst. Dit bepaalt mede of het werk getoond gaat worden met of zonder spiegel. In de aanloop naar de presentatie wordt de lijst ook gerestaureerd.
De lijst is vanaf 10 februari 2023 te zien in het museum, als onderdeel van de tentoonstelling Het Delft van Vermeer. Hierin staan het leven van Vermeer, zijn netwerk en zijn relatie tot de stad Delft centraal.
