Proletariërs en proletariaat – Betekenis en herkomst

Het begrip proletariër is afkomstig uit de Romeinse Tijd. In de Oudheid vormden proletariërs de onderklasse van de Romeinse samenleving, het zogeheten proletariaat. Wat is de precieze betekenis en herkomst van het begrip proletariërs?

Betekenis van de term

Proletariërs golden in de tijd van de Romeinen als de onderklasse van niet-adelijke personen. Zij vormden de klasse van de armen, bezitslozen, of iets letterlijker: proleten. Proleten waren mensen die niets anders hadden dan hun kinderen. Ze hadden geen burgerrechten en beschikten evenmin over eigen grond.

In het boek Wetenswaardig allerlei. Bijdragen tot algemeene kennis (1922) gaf Teunis Pluim (1864-1931) een kernachtige omschrijving van de proletariër:

“De Romeinsche koning Servius Tullius (578-534 v.Chr.) deelde de bewoners naar hun vermogen in vijf klassen in. Zij, die zóó weinig bezaten, dat zij niet eens in de laagste klassen vielen, werden proletariërs genoemd. Het woord is afgeleid van “proles” = nakomelingschap, daar zij alleen door hun kinderen (als soldaten) den staat van dienst konden zijn.”

De proletariërs vormden een klasse naast de klasse van patriciërs: de gegoede stand, de adel. Deze patriciërs hadden de bestuurlijke macht in handen en bezaten burgerrechten en grond. Tussen beide klassen in werd nog de klasse onderscheiden van de plebejers. Zij waren meestal boeren of vaklieden met een eigen stuk grond, hadden wel burgerrechten en werden beschermd door het Romeinse recht.

“Proletariërs aller landen verenigt u!”

Het begrip ‘proletariër’ werd in de negentiende eeuw beroemd toen Karl Marx en Friedrich Engels deze term gebruikten in hun Manifest van de Communistische Partij (1848) hun beschrijving van het communisme. Het manifest had de quote ‘Proletariërs aller landen verenigt u’ op de omslag staan en eindigde met dezelfde oproep aan arbeiders:

“Proletariërs aller landen verenigt u!”

Lees ook: Plebs & patriciër: herkomst en betekenis

Bronnen ▼