Regelneef & regelnicht – Herkomst en betekenis

Iedereen kent er wel eentje in zijn of haar omgeving: een regelneef of regelnicht. Wat zijn dit voor soort figuren? En hoe komen we aan deze merkwaardige begrippen?

Iemand die alles tot in de puntjes regelt

Een regelneef of regelnicht is een man of vrouw die in het dagelijkse leven of bij een evenement alles tot in de puntjes regelt. Een manusje-van-alles op het gebied van organisatie dus. Hij of zij is vaak een praktische ingesteld persoon, die alles aanpakt en tot in de fijnste finesses organiseert.

Er zijn naast ‘initiatiefnemer’ en ‘organisator’ ook meerdere minder positieve synoniemen die voor regelneef en regelnicht in omloop zijn, namelijk bemoeial, zifter, iemand met een overdreven organisatiedrift, betweter, betuttelaar en bedilzuchtig figuur. Mooie cryptische omschrijvingen van regelneef doen ook de ronde in puzzels, zoals ‘hij wil alles organiseren voor zijn oom en tante’ of ‘organisator van een familiefeest’.

Herkomst van regelneef & regelnicht

Waar komt de term regelneef voor mannen en regelnicht voor vrouwen eigenlijk vandaan? En hoe oud zijn deze termen? Om maar meteen met de deur in huis te vallen: het begrip regelneef is in 1977 geïntroduceerd in een sketch van het komische duo Kees van Kooten en Wim de Bie.

Zij gebruikten dit zelfbedachte woord in een scene in de VPRO-programmaserie Het Simplisties Verbond, waarin het over een aantal neven ging. De term regelneef (en later regelnicht, regelmie, regelpoes, regeltrut en regeltante) belandde zi in het Nederlandse taalgebruik.

Journalist en taalhistoricus Ewoud Sanders schrijft hierover in Jemig de pemig!: de invloed van Van Kooten en De Bie op het Nederlands (Amsterdam 2000) het volgende:

“De oorspronkelijke regelneef is slechts één keer op de televisie verschenen. Dat was op 28 april 1977, tijdens de Tweede Lange Avond van het Simplisties Verbond. Wie hem toen heeft gemist en nu op band terugziet, schrikt even, want hij wordt voorgesteld als de regelneef, hij heet Loet van Kooten, maar het is overduidelijk… Cor van der Laak. Zelfde haar, zelfde kleren, en voor een deel ook dezelfde taal.”

Woorden als regelnicht en regelneef raakten na 1977 al snel zo ingeburgerd in de Nederlandse taal, dat er varianten ontstonden als regelneverij, regelneverigheid en regelneefje…

Boekentip: Ewoud Sanders – Jemig de pemig!: de invloed van Van Kooten en De Bie op het Nederlands

Bronnen ▼