Risiera di San Sabba, een nazi-concentratiekamp in Italië

Risiera di San Sabba, gelegen in de stad Triëst in het noorden van Italië, was tijdens de Tweede Wereldoorlog een concentratiekamp van de nazi’s. In dit kamp werden enkele duizenden Joden, verzetsstrijders en anti-fascisten gemarteld en vermoord door nazi-beulen, terwijl meer dan 20.000 anderen vanuit hier naar kampen in Duitsland en Polen werden gedeporteerd, waar velen van hen direct na aankomst werden vermoord.

Het complex, oorspronkelijk gebouwd als rijstpelmolen, werd vanaf 1943 door de nazi’s gebruikt als detentiekamp voor Italiaanse militairen. Aanvankelijk werd het kamp aangeduid als Stalag 339. Later werd Risiera di San Sabba omgebouwd tot een zogeheten Polizeihaftlager, en gebruikt voor de doorvoer van met name Joden naar andere kampen, de opslag van in beslag genomen goederen en internering en executie van gijzelaars, partizanen en politieke gevangenen. Ook Joden die om wat voor reden dan ook niet op transport konden, werden in Risiera gedood.

Crematorium

Risiera di San Sabba was het enige nazi-concentratiekamp in Italië dat beschikte over een crematorium. Dit gebouw, ontworpen door Erwin Lambert, een berucht lid van het Einsatzkommando Reinhardt, werd vanaf 1944 gebruikt om lichamen van vermoorde gevangenen te cremeren.

Hoeveel mensen er precies in het kamp zijn gedood is niet helemaal duidelijk, maar tijdens een rechtszaak in 1976 werd geschat dat dit er tussen de 2.000 en 5.000 moeten zijn. Executies vonden meestal ’s nachts plaats, waarbij de nazi’s muziek lieten spelen en honden loslieten om de geluiden van de executies en het gegil uit de oven te overstemmen.

In het kamp werden zeventien kleine cellen gebouwd, om gevangenen vast te houden voordat zij werden geëxecuteerd of gedeporteerd. Deze cellen zijn bewaard gebleven.

Kampleiding

Risiera di San Sabba werd geleid door een groep van zo’n negentig SS’ers en enkele Oekraïense collaborateurs en stond officieel onder toezicht van de in Triëst geboren Odilo Globocnik, een beruchte nazi die als een van de aanvoerders van Aktion Reinhard mede-verantwoordelijk was voor de dood van anderhalf tot twee miljoen Poolse Joden. Veel van de SS-officieren die in het kamp in Italië werkten, dienden eerder in de vernietigingskampen Belzec, Sobibor en Treblinka.

Herdenkingscentrum

Na de oorlog werden enkele gebouwen van Risiera tijdelijk gebruikt als vluchtelingenkamp. In 1965 werd het complex aangewezen als nationaal monument. In een herdenkingscentrum bij het voormalige kamp worden vandaag de dag onder meer foto’s, documenten en objecten van ex-gevangenen tentoongesteld. Op de binnenplaats van Risiera is, op de plek van het afgebroken crematorium, waarvan de contouren nog zijn te zijn, een sculptuur aangebracht.

Tijdens een proces in 1976 werd Josef Oberhauser, een voormalige SS-officier die betrokken was bij de gruweldaden in Risiera di San Sabba, veroordeeld tot een levenslange gevangenisstraf. Van uitlevering aan Italië kwam het echter nooit. Oberhauser overleed in november 1979 in München.

Boek

Risiera di San Sabba speelt een belangrijke rol in het boek Playing with Fire (Speel met vuur, 2015) van de Chinees-Amerikaanse thrillerauteur Tess Gerritsen. 

Bronnen ▼