Rosie the Riveter – Vrouwen in de Tweede Wereldoorlog

Gedurende de Tweede Wereldoorlog verlaten talloze mannen Amerika om te vechten in Europa en in de Pacific. De regering heeft ze daar hard nodig, maar wie moet hun lege plekken in Amerika opvullen? De vrouwen. Maar liefst 20 miljoen vrouwen werken tijdens de Tweede Wereldoorlog in de fabrieken, ter vervanging van de mannen die in het leger dienen. Het symbool voor deze vrouwen wordt Rosie the Riveter.

De regering heeft aanvankelijk de nodige moeite vrouwen er toe te bewegen de plek van de vertrokken mannen in te nemen. Er wordt daarom een grootschalige campagne opgezet die de Amerikaanse vrouwen over moet halen de fabrieken in te duiken, aan de slag te gaan als taxichauffeur en dokter. Om het idee van de werkende vrouw aan de man (vrouw dus) te brengen wordt vanaf 1943 Rosie the Riveter (vrij vertaald: Klaartje Klinknagel) in het leven geroepen.

Een levenslustige, sterke, wilskrachtige en bovendien mooie vrouw die met plezier arbeid verricht.

Rose Will Monroe staat symbool voor de campagne. Deze vrouw verhuist in de oorlog van Kentucky naar Michigan en gaat vervolgens aan de slag in de Willow Run Aircraft Factory. Ze werkt er mee aan de bouw van B-29 en B-24 bommenwerpers voor de luchtmacht. De overheid benadert haar om in de eerste Rosie the Riveter promotiefilm te spelen. Haar beeltenis wordt tevens gebruikt voor een grote postercampagne.

De bekendste Riveter-poster is de poster met daarop een arbeidster die met opgestroopte zegt: ‘We can do it!’. Deze poster wordt gemaakt door J. Howard Miller. Voor de afbeelding gebruikte hij een foto van een vrouw die in een fabriek aan het werk is. Deze vrouw blijkt later Geraldine Doyle te zijn. Pas in 1984 ontdekt deze Amerikaanse dat ze symbool heeft gestaan voor de beroemde postercampagne. Doyle werkte op 17-jarige leeftijd overigens slechts een week in de fabriek waar de foto werd genomen.

Omdat grote aantallen mannen het arbeidsproces verlaten om dienst te doen in het leger moet de plek die ze achterlieten opgevuld worden door vrouwen. Deze vrouwen leveren uiteindelijk een belangrijke bijdrage aan de oorlog. Ze lossen dan geen schot, laten zich niet in vijandelijk gebied droppen als parachutist, maar zonder hen was de Amerikaanse economie niet blijven draaien.

De Amerikaanse vrouwen zijn gezamenlijk verantwoordelijk voor de productie van 300.000 vliegtuigen en honderdduizenden jeeps, schepen en tanks en dragen daarmee bij aan de oorlog die hun land op dat moment voert. Maar ook in andere, meer alledaagse bedrijfstakken, participeren de vrouwen.

Rosie the Riveter Song

Muziek

Om de boodschap van de ‘werkende vrouw’ goed voor het voetlicht te brengen wordt ook het massacommunicatiemiddel muziek ingezet. Liedjes als Rosie the Riveter van de Four Vagabonds en We’re the Janes who make the planes moeten bijdragen aan de arbeidsparticipatie van vrouwen.

Hoewel de vrouwen mannenbanen aannemen, verdienen ze niet zoveel als mannen. Waar mannen in 1944 gemiddeld $54,54 per week krijgen, ontvangen vrouwen een stuk minder: $31,21.

Als het eind van de oorlog nadert merkt de regering dat ongeveer 80 procent van de vrouwen ook na afloop van de Tweede Wereldoorlog wil blijven werken. Dit is echter niet de bedoeling. De mannen moeten na de oorlog weer de fabriek in. Om de vrouwen er toe te bewegen hun plek weer in te leveren wordt een nieuwe campagne opgezet. In bioscopen is vanaf dat moment geregeld een reclame te zien waarin een Riveter vertelt dat ze haar arbeidsplek ‘natuurlijk en blijmoedig’ zal afstaan aan de mannen die straks weer zullen terugkeren.

Hoewel veel vrouwen gehoor geven aan die opdracht is ook een feministisch gevoel ontwaakt. Veel vrouwen beseffen zich na de oorlogsjaren dat ze ook kunnen werken en daarmee financieel onafhankelijk kunnen zijn. Rosie the Riveter staat momenteel symbool voor het feministisch gedachtegoed. Rose Will Monroe, de vrouw die symbool stond voor de Riveter-campagne, keerde overigens niet terug naar de keuken. Zij bleef werken, onder meer als taxichauffeur.

Foto’s: Library of Congress