Rotjeknor – Een negatieve bijnaam voor Rotterdam

Het scheldwoord ‘rotjeknor’ is, zeker in Rotterdam, algemeen bekend. Rotjeknor wordt gebruikt als een negatieve bijnaam voor de stad Rotterdam en soms ook voor domme personen. Het begrip duikt vaak op Twitter en andere sociale media op als voetbalclub Feyenoord tegen Ajax of PSV speelt. Waar komt dit scheldwoord vandaan?

Andere bijnamen voor Rotterdam

Naast Rotjeknor zijn er diverse andere bijnamen voor Rotterdam. Maar die zijn doorgaans niet negatief. Denk aan de Maasstad, Poort van Europa, Rotjeknar, Steenbergen aan de Maas (vanwege het Duitse bombardement van 14 mei 1940), Koningin van de Maas, De Werkstad (tijdens de wederopbouwjaren), Rotown, Roffa (straattaal), Nultien, Bokitodonk, de Snoeptrommel van Fotografen, Manhattan aan de Maas of Little Londen.

Overigens, zo meldde de Rotterdamse dialectkenner Jan Oudenaarden in een interview met de NRC, ervaren Rotterdams de term Rotjeknor, waarnaar ook (sinds 1992) Circus Rotjeknor is vernoemd, niet als negatief:

Op het eerste gehoor klinkt het wat denigrerend. Maar zo wordt het meestal niet ervaren. Het is geen Hoe dichter bij Dordt, hoe rotter het wordt. Integendeel, Rotjeknor wordt vaak liefdevol gebruikt. Het is een bijnaam waar een Rotterdammer zich niet voor geneert.

Waar komt Rotjeknor vandaan?

Paul van de Laar, stadshistoricus van Rotterdam en directeur van Museum Rotterdam, vertelde hierover in juni 2016 het een en ander, op NPO Radio 2. Hij stelt dat Rotjeknor vooral een wat oudere bijnaam voor Rotterdam is. En niet echt een populair woord, zeker niet onder jongeren. Van der Laar verwijst naar onderzoek van Oudenaarden, gepubliceerd in het boek ‘Wat zeggie? Azzie val dan leggie!’, die echter ook niet wist waar het woord – oorspronkelijk geschreven als Rotjeknar – precies vandaan kwam. De etymologische herkomst van de term is dus een mysterie, behalve dan het eerste deel van het woord ‘Rotje’, dat natuurlijk naar Rotterdam verwijst.

Van de Laar vond uit, via Delpher, dat Rotjeknor al in de Drentsche en Asser Provinciale Courant in december 1909 voorkwam. Als benaming voor Rotterdam. Van der Laars theorie is dat grote steden in de provinciale bladen, als ze voorkwamen in feuilletons, herkenbaar gepresenteerd werden. Rotterdam had iets van een Pietje Bell-achtige sfeer. De stad kwam eind negentiende eeuw eigenlijk vanuit het niets op een groeide uit tot een wereldstad. Boeren werden naar de stad en haven getrokken om daar te gaan werken. Deze nieuwe arbeiders waren boerse, knorrige types. Vandaar: Rotjeknor.

Het is een theorie, en een aardige theorie ook, over waar de bijzondere benaming voor de stad Rotterdam vandaan komt of zou kunnen komen. Want sluitende bewijzen voor de etymologische herkomst zijn nog niet gevonden.

Boekenrubriek: Taalgeschiedenis

Bronnen ▼