De scheiding tussen Rooms-Katholieke Kerk en staat is in Nederland minder abrupt verlopen dan altijd wordt aangenomen. Dat stelt Maurice van Stiphout die volgende week op zijn onderzoek hoopt te promoveren aan de Rijksuniversiteit Groningen.
Over het algemeen wordt vaak gedacht dat de kerk vanaf het einde van de achttiende eeuw tot het Tweede Vaticaans Concilie (1962-1965) een soort onveranderlijk bolwerk was. Volgens Van Stiphout moet dit beeld nodig gecorrigeerd worden:
“Uit mijn studie wordt duidelijk dat de geleidelijke ontwikkeling van de katholieke visie op kerk-staat-verhoudingen juist werd afgesloten door het Tweede Vaticaans Concilie.”
De Rooms-Katholieke Kerk kreeg vanaf het eind van de achttiende eeuw te maken met een veranderende wereld. De positie van kerk en levensbeschouwing veranderde in de westerse samenlevingen, onder meer als gevolg van de invoering van het beginsel van ´scheiding van kerk en staat´. Hoewel de kerk aanvankelijk geen aangepast theologisch antwoord kon formuleren op deze nieuwe politiek-maatschappelijke ontwikkelingen, veranderde er volgens Van Stiphout in deze periode toch wel degelijk wat:
“Voor theologische reflectie is veel tijd en een stabiel kader noodzakelijk. Desondanks pasten de gelovigen, maar ook de centrale kerkleiding, zich op de één of andere wijze aan de nieuwe omstandigheden aan. Deze aanpassingen bleven echter deels onbekend bij zowel gelovigen als niet-gelovigen, omdat de kerkelijke propaganda deze wijzigingen niet oppikte. Zo kon de indruk ontstaan dat de structuur van de rooms-katholieke kerk onveranderlijk was en een bolwerk van maatschappelijk conservatisme waarin pas verandering kwam door het Tweede Vaticaans Concilie.”
Van Stiphouts proefschrift, getiteld Scheiding van kerk en staat en de ontwikkeling van de kerk tot een zelfstandige geloofsgemeenschap. Studies over de rooms-katholieke kerk vanuit juridisch perspectief (1790-1965), verschijnt binnenkort bij uitgeverij Boom.
