Schrijverssteen voor Anton de Kom in Nieuwe Kerk

De Surinaams-Nederlandse schrijver, vrijheidsstrijder en verzetsman Anton de Kom krijgt een gedenksteen in de Amsterdamse Nieuwe Kerk. De steen wordt eind november onthuld door de ambassadeur van Suriname, aan de vooravond van de Onafhankelijkheidsdag van de Republiek Suriname.

In de Nieuwe Kerk zijn bekende maar ook minder bekende schrijvers begraven of ze worden herdacht met een gedenksteen. Grote namen zijn Joost van den Vondel, P.C. Hooft, Hella S. Haasse, Johan Huizinga, Multatuli en Willem Frederik Hermans. De negentiende-eeuwse dichter Isaäc da Costa werd als een van de laatsten daadwerkelijk in de Nieuwe Kerk begraven (1860). De kerk huisvestte in de zestiende eeuw ook de eerste stadsbibliotheek van Amsterdam.

Ook Anton de Kom krijgt nu dus een schrijverssteen in de kerk. De auteur maakte vooral naam met zijn werk Wij slaven van Suriname. Voor het eerst werd de Surinaamse geschiedenis hierin beschreven vanuit een antikoloniaal gezichtspunt. Strijd tegen onrecht, racisme en onderdrukking vormden sowieso een rode draad in het leven van de auteur.

Een roerig leven

De Kom werd in 1898 geboren in Paramaribo (Suriname) en vertrok na een opleiding tot boekhouder voor werk naar Haïti om in 1921 in Nederland vrijwillig te kiezen voor de militaire dienst. In Nederland werd hij verliefd, op Petronella Borsboom met wie hij in 1926 trouwde. De twee kregen drie zoons en een dochter. Op zijn politieke zoektocht kwam De Kom in contact met tal van linkse politieke organisaties waaronder die van Indische studenten die onafhankelijkheid nastreven. Begin jaren dertig keerde hij terug naar Suriname, waar hij zich wilde inzetten voor de arbeidersbeweging. Het Nederlandse koloniale bestuur volgde hem met argusogen en zette hem uiteindelijk zijn thuisland uit. Hij werd verbannen.

Terug in Nederland publiceerde hij Wij slaven van Suriname (1934), een felle en literaire aanklacht tegen racisme, uitbuiting en koloniale overheersing. Toen de nazi’s Nederland bezetten, ging De Kom in het verzet. Hij schreef onder meer voor de Haagse illegale krant De Vonk. De bezetter arresteert hem in augustus 1944. Hij kwam uiteindelijk terecht in concentratiekamp Sandbostel Neuengamme, waar hij op 24 april 1945 overleed.

Herwaardering

Pas in 1960 werd zijn stoffelijk overschot geïdentificeerd in een massagraf bij het Duitse kamp. Op het Nationaal Ereveld te Loenen werd hij bijgezet. In de jaren tachtig ontving hij postuum het Verzetsherdenkingskruis. En 86 jaar na de eerste druk beleefde zijn boek Wij slaven van Suriname in 2020 een comeback met een plek in de bestsellerlijst. De hernieuwde belangstelling voor het werk van De Kom is volgens de Nieuwe Kerk mede toe te schrijven aan de Black Lives Matter-beweging en het maatschappelijk debat over racisme in Nederland. Anno 2022 werd De Kom opgenomen in de Canon van Nederland, als allereerste Surinamer.

De onthulling van de schrijverssteen in de Nieuwe Kerk vind plaats op donderdagavond 24 november, onder meer in aanwezig van enkele leden van de familie De Kom. De steen is ontworpen door Natasja Kensmil (1973).

Boek: Wij slaven van Suriname – Anton de Kom