Het Star Wars-programma van Ronald Reagan (1983)

Op 23 maart 1983 lanceerde de Amerikaanse president Ronald Reagan (1911-2004) het Star Wars-programma. Officieel heette dit project het Strategic Defense Initiative (SDI). Dit betrof een plan om in de ruimte een raketschild te vormen die Russische ballistische raketten – dat zijn raketten met een vooraf bepaald doel & aangedreven door een motor – moest tegenhouden. Waarom vond Reagan dit nodig?

De strategie vóór het Star Wars-programma: MAD

Nucleaire strategie in de Koude Oorlog werd tot 1983 bepaald door de theorie van de Mutally Assured Destruction (MAD). Dit hield in dat als de Verenigde Staten óf de Sovjet-Unie de andere grootmacht zou aanvallen, dit gegarandeerd tot de totale vernietiging van beide landen zou leiden. Daarom, zo was de overtuiging, zouden de VS en de SU het wel laten om elkaar aan te vallen, als ze maar zorgden voor een balance of terror: een situatie waarbij beide machtsblokken over ongeveer evenveel kernwapens beschikten. Offensieve kernwapens welteverstaan, zoals intercontinentale ballistische raketten (ICBM’s: intercontinental ballistisch missiles). Defensief oorlogsmaterieel zou de balance of terror kunnen verstoren en daarom een gevaar vormen voor de wereldvrede.

23 maart 1983: Reagan lanceert Star Wars

Toen Ronald Reagan op 23 maart 1983 zijn Star Wars-speech hield en het Strategic Defensive Initiative lanceerde, kwam dit voor iedereen als een verrassing. Zelf zijn eigen ministers, van Buitenlandse Zaken en Defensie, hoorden pas een dag van tevoren van Reagans nieuwe plannen om te kiezen voor een defensief raketschild. In de SALT-akkoorden uit de jaren 1970 was bepaald dat het aantal strategische kernwapens zou worden afgebouwd en tegelijk dat er geen verdedigingsinstallaties tegen ballistische raketten (behoudens twee uitzonderingen) geplaatst mochten worden door noch de Verenigde Staten, noch de Sovjet-Unie. Reagans Star Wars-programma dreigde deze afspraak, het Anti Ballistic Missile (ABM) verdrag van 26 mei 1972, te doorkruisen.

Het plan van Star Wars was grotendeels bedacht door Robert McFarlane, de veiligheidsadviseur van Reagan, die een verdedigingsschild wilde inzetten als onderhandelingspunt richting de Russen, om hen onder druk te zetten. Het probleem met Star Wars was echter dat dit nucleaire verdedigingssysteem níet waterdicht was en dat dit plan tevens zou kunnen leiden tot een nieuwe bewapeningswedloop.

Hoe het afliep met het Star Wars-programma

Het SDI-project van Ronald Reagan is in de jaren 1980 en 1990 uitgevoerd door de Verenigde Staten, maar alle experimenten om het luchtruim waterdicht te houden mislukten.

De Verenigde Staten gaven van 1983 tot 1999 ruim 60 miljard dollar uit aan technologisch onderzoek in het kader van het Strategic Defense Initiative. Nagenoeg alle experimenten en ontwikkelingen om motorisch aangestuurde raketten zijn mislukt. De apparatuur van toen slaagde er zelfs niet in om echte kernkoppen te onderscheiden van decoys (afleidingsraketten: raketten die mee geschoten werden met de echte raketten om het luchtafweergeschut om de tuin te leiden). Het SDI-programma bleef trouwens officieus tot 1993 in werking, toen de Democratische president Bill Clinton aan de macht kwam, als opvolger van George H.W. Bush (1924). Onder Clinton ging Reagans project met aanpassingen door onder de naam BMDO en vanaf 2002 onder George W. Bush (1946) als het MDA-programma.

De Republikeinen claimden later vol trots dat Ronald Reagan met zijn Star Wars-programma en defensieve politiek de Koude Oorlog tot een einde heeft gebracht, maar – zo stelde onder meer historicus Maarten van Rossem – deze bewering is niet veel meer dan politieke retoriek. Het is vooral Michael Gorbatsjov (1931) geweest die met zijn economische en sociale hervormingen, vervat in de termen perestrojka en glasnost, het communisme in de Sovjet-Unie ontmantelde.

Engelse tekst van de Star Wars-speech – Ronald Reagan (1983)
Leestip: Overzicht en samenvatting Koude Oorlog
Lees ook: Samenvatting en tijdlijn Vietnamoorlog (1955-1957)
Boek: Ronald Reagan. De biografie – H.W. Brands

Bronnen ▼