Thomas a Kempis (ca.1380-1471) – ‘De navolging van Christus’

De middeleeuwse theoloog Thomas a Kempis (ca.1380-1471), ook wel Thomas van Kempen of Thomas Hemerken genoemd, was een mystiek schrijver. Hij is vooral bekend geworden vanwege zijn zeer invloedrijke werk De Imitatione Christi (1424), vertaald: De navolging van Christus. Wie was Thomas a Kempis? Een korte biografie van een zeer invloedrijke hervormingsgezinde kanunnik, schrijver en mysticus.

Thomas a Kempis was een volgeling van Geert Grote (1340-1384). Grote was – samen met Florens Radewijns (ca.1350-1400) – de oprichter van de congregatie Broeders des Gemenen Levens in Deventer en leidsman van de spirituele beweging van de Moderne Devotie. Deze geestelijke beweging uit de Late Middeleeuwen beklemtoonde het belang van een diep geestelijk leven en was ontstaan uit onvrede met de wanpraktijken in de Rooms-Katholieke Kerk. Centraal in de Moderne Devotie stond een persoonlijke levensheiliging en praktische navolging van Christus.

Het leven va Thomas a Kempis in vogelvlucht

Thomas a Kempis werd geboren in Kempen in het huidige Duitsland, in het jaar 1379 of 1380. Op jonge leeftijd, in 1391 (rond zijn twaalfde), vertrok hij naar Deventer waar Floris Radewijn hem onderbracht bij Zwedera van Runen. In Deventer ging Thomas a Kempis naar de kapittelschool van Lebuinus. Hierbij werd hij opgenomen in een kosthuis (convict genoemd) voor arme scholieren, een zogeheten domus pauperum (armenhuis).

Tot 1398 verbleef Kempis in de Hanzestad Deventer, waarna hij naar Zwolle vertrok alwaar hij zich in een klooster op de Agnietenberg vestigde. Tot zijn dood in 1471 zou Thomas a Kempis daar verblijven als kloosterbroeder.

De navolging van Christus – De imitatione Christi (1424)

Van Kempens boek De navolging van Christus staat bekend als een van de meest vertaalde en meest gedrukte boeken ter wereld. De oudste uitgave van het boek komt uit 1424. De oudste nu nog bestaande editie is een Duitse vertaling uit 1434, die in Keulen bewaard wordt. Er zijn onderzoekers die stellen dat Kempis’ Navolging na de Bijbel (en waarschijnlijk ook de Koran) het meest gelezen boek ter wereld is. De navolging van Christus was oorspronkelijk geschreven in het Latijn, maar verscheen later in de volkstaal van toen, het Middelnederlands.

Het boek van Thomas van a Kempis bestaat uit vier delen, die samen een handleiding bieden voor het spiritueel en lichamelijk navolgen van Christus:

• Boek 1: Vermaningen dienstig tot het geestelijk leven (25 hoofdstukken);
• Boek 2: Opwekkingen tot het inwendig leven (12 hoofdstukken);
• Boek 3: Over de inwendige troost (59 hoofdstukken);
• Boek 4: Over het Allerheiligste Sacrament des Altaars (18 hoofdstukken);

Vermoedelijk had Thomas a Kempis zich bij het maken van dit werk laten beïnvloeden door de mystieke laat-middeleeuwse filosoof en theoloog Eckhart von Hochheim (ca.1260-1328).

Andere werk(zaamhed)en van Thomas a Kempis

In de jaren 1427 tot 1439 kopieerde Thomas van Kempen de complete Bijbel. Deze Bijbel is tegenwoordig nog te zien in het Duitse Darmstadt, in de Hessische Hochschul- & Landesbibliothek.

Thomas a Kempis schreef ook biografieën van Florens Radewijn, Geert Grote (Vita Gerardi Magni) en acht andere kloosterbroeders. Tevens publiceerde hij een levensbeschrijving, de Vita Lidewigis, van de bekende Nederlandse heilige Liduina van Schiedam. Ook schreef A Kempis tot zijn dood aan de Kroniek van het Agnesklooster, een geschiedenis van het Agnietenklooster in Zwolle die 1718 in een Nederlandse vertaling van Johannes Kattenbelt verscheen.

Levenseinde van Thomas a Kempis

Thomas a Kempis overleed in Zwolle, op 25 juli 1471.

Vooral met zijn boek De navolging van Christus inspireerde A Kempis tal van katholieken en protestanten, zowel leken als theologen. Tussen 1902 en 1927 verzorgde de rector van het Gymnasium Thomaeum in Kempen, Michael Josephus Pohl, een zevendelige uitgave van het complete werk van Thomas a Kempis onder de titel Opera omnia (Alle werken).

Boek: De navolging van Christus

Bronnen ▼