Hans Coppi jr. werd in 1942 geboren in de vrouwengevangenis aan de Barnimstrasse in Berlijn en groeide op zonder ouders. Zijn vader werd ongeveer een maand na zijn geboorte door de nazi’s terechtgesteld. Zijn moeder, die van hem beviel in gevangenschap, volgde minder dan een jaar later het lot van haar echtgenoot. Hans en Hilde Coppi waren leden van Die Rote Kapelle, een linksgeoriënteerde antinazistische verzetsgroep die contacten onderhield met de Sovjet-Unie.
De groep telde ongeveer vierhonderd leden, van wie vele tientallen door de nazi’s werden opgepakt en geëxecuteerd, onder wie dus de ouders van Hans. Zelf werd hij opgevangen door zijn grootouders en deed hij als historicus onderzoek naar het verzetswerk van zijn ouders en hun medestanders. “Tijdens zijn leven als onderzoeker, probeerde Hans van deze helden van het ‘Rode Orkest’ mensen te maken”, verklaarde zijn echtgenote. “Het verhaal van zijn ouders was altijd ontroerend als je erover las en foto’s zag waarop te zien was hoe ze roeiden, zongen, lachten of kampeerden.”
Achter de façade
Dit citaat van Helle Coppi komt sterk overeen met hoe regisseur Andreas Dresen en scenarist Laila Stieler het verhaal van het echtpaar Coppi in beeld hebben gebracht in de Duitstalige speelfilm In Liebe, eure Hilde (2024). Wat meteen opvalt is dat de filmmakers geen typische oorlogsfilm met dappere verzetsmensen en sadistische nazi’s hebben gemaakt. Hilde wordt niet verhoord in een ondergrondse martelkamer met bloedspetters op de muur, maar in een alledaagse kantoorruimte met gelambriseerde wanden. Haar ondervragers zijn geen angstaanjagende beulen in SS-uniform, maar rechercheurs in burgerkleding wier good cop/bad cop-verhoormethode al genoeg is om hun verdachte angst aan te jagen.
Regisseur Dresen vermeed bewust alle clichés en stereotypen en benadrukt dat in zijn film zelfs geen enkele hakenkruisvlag te zien is.
We hebben willen tonen wat er achter de façade is verborgen – voor zowel de verzetsstrijders als binnen het nationaalsocialistische systeem.
De regisseur groeide op in Oost-Duitsland waar het ‘antifascistische’ verzet werd verheerlijkt. “Het waren God-achtige schijnende lichten waardoor je je onvermijdelijk heel klein, zielig en laf voelde”, zo verklaart hij. Hoewel zeker niet alle leden van Die Rote Kapelle communisten waren, werden ze in de DDR wel als dusdanig vereerd. Grondleggers van de beweging in Berlijn waren de marxistische jurist en econoom Arvid Harnack en de aristocratische Luftwaffe-officier Harro Schulze-Boysen, die werkte op het rijksluchtvaartministerie in de Duitse hoofdstad. Hun echtgenotes, Mildred en Libertas, waren eveneens betrokken bij ondergrondse activiteiten.
De leiders van de verzetsgroep waren zelf niet de bedenkers van de naam Die Rote Kapelle; deze werd bedacht door de Gestapo, die er verschillende in Duitsland en daarbuiten actieve verzetsgroepen onder schaarde die in contact stonden met de Sovjet-Unie. Operators die morsecode verzonden stonden in de inlichtingenwereld bekend als pianisten. Meerdere pianisten bij elkaar vormen een orkest (Kapelle). Omdat de Gestapo de ‘orkesten’ als communistisch (‘rood’) beschouwde, ontstond de naam.
Arrestatie
In de film zien we hoe Hilde Coppi betrokken raakt bij het verzet tegen de dictatuur. Ze leert binnen de illegaliteit Hans, gespeeld door Johannes Hegemann, kennen en de twee worden verliefd op elkaar. Hilde wordt door actrice Liv Lisa Fries geportretteerd als een wat schuchtere, maar intelligente en principiële jonge vrouw; geen stoere heldin, noch een naïef, beïnvloedbaar meisje dat slechts haar vriend en latere echtgenoot volgt. Ze houdt zich onder andere bezig met het overbrengen van berichten van Radio Moskou aan familieleden van Duitse krijgsgevangenen. Luisteren naar deze radiozender was in nazi-Duitsland verboden en werd streng bestraft.
De verzetsactiviteiten van het stel en latere echtpaar worden ingetogen in beeld gebracht, zonder spannende achtervolgingen en stiekeme ontmoetingen in donkere steegjes. Het dreigendste moment voorafgaand aan hun arrestatie is als Hans en Hilde in de ijssalon van Hans een bespreking hebben met Schulze-Boysen en andere medestanders. Een nieuwsgierige buurvrouw, die actief is voor de nazivrouwenbeweging, komt binnen en wil meer weten over het boek dat hun ‘boekenclub’, de dekmantel van hun bijeenkomst, momenteel leest.
Niet alleen het verzetswerk van Hans en Hilde wordt getoond, maar ook hun ontluikende liefde. Dresen laat weten dat hij de nadruk wilde leggen op de privémomenten van de personages. “Ze waren tenslotte geen fulltime verzetsstrijders”, zegt hij. “Ze waren twintigers en dertigers die gingen zwemmen, seks hadden en samen een gezin stichtten – elk met hun eigen dromen en hoop.” De scènes bijvoorbeeld die zijn opgenomen op een zonnige dag aan de rand van een meer, waar Hans en Hilde zich ontspannen met hun verzetsvrienden, staan in schril contrast met de grauwe fragmenten in de film die zich afspelen in de gevangenis. Hilde bevalt hier van haar zoon – voor wie ze meteen een diepe liefde voelt – en gaat werken in de ziekenboeg, nog niet wetend welke straf haar boven het hoofd hangt.
Actrice Lisa Wagner speelt een interessante rol als gevangenbewaarder Anneliese Kühn, die overkomt als autoritaire, kille functionaris maar een onverwachte zachte kant heeft. Hilde houdt zich, ondanks dat ze met haar grijze-muis-uiterlijk helemaal niet zo sterk overkomt, kranig staande, ook als het bericht haar bereikt dat haar man terechtgesteld is. Hij heeft zijn zoon slechts één keer gezien.
In tegenstelling tot wat de Gestapo dacht, werd Die Rote Kapelle niet centraal geleid en evenmin aangestuurd door de inlichtingendienst van de Sovjet-Unie. De leden van de Berlijnse tak waren geen diehard communisten, maar vrijzinnige denkers die het opnamen tegen de dictatuur en dat veelal bekochten met de dood. ‘In Liebe, eure Hilde’ brengt dit op een heel natuurlijke manier in beeld, zonder melodrama.
Vakmanschap
Dat Hans jr. de regisseur na het zien van de film vertelde dat hij zijn ouders nu op een totaal nieuwe wijze heeft leren kennen, vormt een extra aanbeveling om ‘In Liebe, eure Hilde’ te gaan bekijken. “Ik zie de liefde van mijn ouders”, zegt hij over de film.
Liefde op verschillende manieren. De film heeft iets heel persoonlijks. Niet alleen de dingen die ons verdrietig maken, maar het zien van mensen die echt leefden en van hun leven hielden.
