Ultimatum – betekenis en voorbeelden

Het begrip ultimatum komt in de geschiedenis veel voor. Wat betekent dit historische begrip? En wat zijn de meest bekende ultimatums die in het verleden gesteld zijn?

Betekenis van ultimatum

De term ultimatum is afgeleid uit het Latijn en afkomstig van het werkwoord ultimare, dat ‘het eind naderen’ betekent. Het begrip komt sinds het einde van de zeventiende eeuw, een vroege vermelding komt uit 1694, in de Nederlandse taal voor.

Onder een ultimatum wordt een laatste eis of laatste voorwaarde verstaan, waaraan een partij moet voldoen. Vaak wordt hierbij een deadline genoemd waaraan de ander(e partij) moet voldoen. Bindt de tegenstander niet in, dan volgen er consequenties, die vaak militair, politiek of economisch van aard zijn. Vaak betreft het landen die elkaar in gespannen situaties ultimatums stellen. Maar ook mensen onderling kunnen elkaar een ultimatum geven. Dit gebeurt bijvoorbeeld in de persoonlijke sfeer, waarbij iemand zijn/haar partner nog een laatste kans geeft, of op de werkvloer, als werknemers of vakbonden de werkgever een ultimatum stellen die bij niet inlossen uitloopt op een staking.

Enkele voorbeelden van bekende ultimatums uit de geschiedenis

In de geschiedenis komen ultimatums met name in het verband van grote oorlogen voor. Een van de bekendste voorbeelden is het zogenoemde Juli-ultimatum van 23 juli 1914. Het Juli-ultimatum was een serie eisen die Oostenrijk-Hongarije, na de moord op aartshertog Frans Ferdinand, aan Servië stelden. De Serviërs losten de eisen van dit ultimatum nagenoeg geheel in (behalve één eis). Hierop volgde een serie gebeurtenissen die uitliep op de Eerste Wereldoorlog.

Andere voorbeelden van ultimatums zijn het ultimatum van Willem van Oranje aan de Spaanse vorst Filips II in 1563 (met als eis het vertrek van Granvelle), het Britse Ultimatum aan Portugal (11 januari 1890), het ultimatum van de Boeren richting de Engelsen tijdens de Boerenoorlogen (oktober 1899), het Duitse ultimatum aan België (2 augustus 1914), het vermeende (maar niet echte) ultimatum aan dagblad Trouw tijdens de Tweede Wereldoorlog (augustus 1944) en het ultimatum van de Molukse gijzelnemers tijdens de Treinkaping bij de Punt (mei 1977).

Ook interessant: Originele overgavedocument van 14 mei 1940 gevonden
…of: Capitulatie – Betekenis en voorbeelden
Boek: Boeken over oorlog en vrede

Bronnen ▼