Antoine Perrenot (1517-1586) – Kardinaal Granvelle

Antoine Perrenot, beter bekend als kardinaal Granvelle, was een van de belangrijkste adviseurs van de Spaanse koning Filips II in de jaren voordat de Tachtigjarige Oorlog uitbrak. Na diens vertrek uit de Nederlanden werd hij adviseur van landvoogdes Margaretha van Parma.

Antoine Perrenot de Granvelle werd op 20 augustus 1517 geboren in de Franche-Comté, als zoon van Nicolas Perrenot de Granvelle, een belangrijke adviseur van keizer Karel V. Zijn vader zorgde voor een goede opvoeding, waardoor hij onder meer een groot aantal talen leerde. Granvelle studeerde kunsten in Leuven en rechten in Padua. Hij stond al vroeg bekend om zijn intelligentie. Op zijn eenentwintigste werd Granvelle bisschop van Atrecht, maar hij liet zich in die hoedanigheid al snel vervangen omdat hij zijn vader liever bijstond, onder meer op verschillende Duitse Rijksdagen. Hij deed hier al snel kennis op van de internationale politiek. Na de dood van zijn vader in 1550 volgde hij hem op als staatssecretaris en grootzegelbewaarder van Karel V. Tachtigjarige Oorlog-kenner Anton van der Lem schreef over de politieke ontwikkeling van Granvelle:

“Hij was een efficiënt pleitbezorger van de absolute vorstenmacht en hechtte aan de politiek van één kerk: de katholieke.”

Op 25 oktober 1555 trad Karel V terug als heer der Nederlanden. Zijn zoon Filips II volgde hem op. Granvelle had een belangrijke taak tijdens de machtsoverdracht. Omdat Filips de Franse taal niet machtig was, las hij diens toespraak als nieuwe landsheer voor.

Als adviseur van Filips II werkte Granvelle hierna onder meer aan vredesonderhandelingen met Frankrijk.

Adviseur van Margaretha van Parma

Na Filips’ vertrek uit de Nederlanden werd Granvelle op aanwijzing van de koning de belangrijkste adviseur van landvoogdes Margaretha van Parma. In deze periode hield Granvelle zich ook bezig met kerkpolitiek. Zo was hij bijvoorbeeld het brein achter de bisschoppelijke herindeling van de Nederlanden. Van der Lem:

“Zeker toen Granvelle zelf tot aartsbisschop van Mechelen én kardinaal werd benoemd, waren de rapen gaar. De hoge edelen moesten hem in de Raad van State laten voorgaan, een persoon die in hun ogen een parvenu was.”

Waar hoge Nederlandse edelen voorheen nog invloed konden uitoefenen, was in de nieuwe situatie weinig ruimte meer voor hun inbreng. Willem van Oranje had nog wel ingangen, maar zag zich ook vaak gedwarsboomd door kardinaal Granvelle. Voorheen had hij als hoogste edele het recht gehad op de eerste stoel in de Raad van State, maar nu werd die door kardinaal Granvelle bezet.

Voor de prins van Oranje werd na enige tijd duidelijk dat hij, als hij invloed wilde houden op het Spaanse beleid in de Nederlanden, aan moest dringen op het ontslag van Granvelle. Samen met de graven Egmont en Horne stuurde Oranje op 11 maart 1563 een brief naar Filips II waarin het zogenaamde Driemanschap verzocht om ontslag van de kardinaal. Filips reageerde op 6 juni en liet weten geen enkele reden te zien Granvelle aan de kant te zetten. Op 29 juli stuurden de drie edelen hierna nogmaals een protestbrief. De graaf van Egmont gaf hierin zelfs aan zijn politieke taken neer te leggen als Granvelle niet vertrok. De relaties waren inmiddels zo verstoord dat de koning de kardinaal adviseerde terug te keren naar de Franche-Comté.

Latere leven

Granvelle werkte hierna onder meer nog als gezant in Rome. Als onderkoning van Napels was hij in 1571 betrokken bij de voorbereidingen voor de Slag bij Lepanto. Tijdens deze zeeslag, een van de grootste uit de geschiedenis, werd de volledige vloot van de Ottomaanse sultan Selim II vernietigd. In 1571 keerde hij terug naar Rome. Als adviseur van de koning pleitte hij voor de vogelvrijverklaring van Willem van Oranje, die er in 1580 ook kwam. Daarnaast werd op voorspraak van de kardinaal de militaire en burgerlijke macht in de Nederlanden gesplitst. De twee machten kwamen in handen van respectievelijk Alexander Farnese en Margaretha van Parma.

Antoine Perrenot de Granvelle overleed op 21 september 1586 in Madrid. Zijn stoffelijk overschot werd bijgezet in zijn geboorteplaats Besançon.

Granvellepaleis

In 1555 liet Granvelle op de Brusselse Hofberg een groot paleis bouwen, waarbij hij zich liet inspireren door het Romeinse Palazzo Farnese. Halverwege de negentiende eeuw werd dit bouwwerk betrokken door de Université Libre de Bruxelles. In 1928 werd het paleis gesloopt naar aanleiding van de aanleg van een nabijgelegen spoortunnel.

Overzicht van: Boeken over de Tachtigjarige Oorlog

Bronnen ▼