Vergilius – Romeinse dichter en schrijver van de Aeneis

De Romeinse dichter-schrijver Vergilius, ook wel bekend als Publius Vergilius Maro (70-19 v. Chr.) of Virgilius, is het meest bekend vanwege zijn heldendicht Aeneis. In dit niet-afgeronde werk, dat uit 12 hoofdstukken bestond, beschreef hij het rijke verleden en de grootsheid van de stad Rome.

Het leven en werk van Vergilius vóór de publicatie van Aeneis

Vergilius werd op 15 oktober 70 v.Chr. als Publius Vergilius Maro geboren in de stad Mantua in Lombardije, in het noorden van het huidige Italië. Zijn basisscholing volgde hij in de plaats Cremona. Daarna studeerde hij in Milaan Griekse en Latijnse taalkunde. Op 15 oktober 55 v.Chr. – dat was de sterfdag van Lucretius (99-55 v.Chr.), een andere bekende Romeinse dichter – vestigde hij zich definitief in Milaan.

Vanaf ongeveer 50 v.Chr. begon Vergilius met dichten. In de jaren 42-39 rondde hij het werk Bucolica (Herdersgezangen) af. Hierna trad de dichter toe tot de schrijfclub van kunstbeschermer Maecenas – die meerdere dichters betaalde zodat ze konden schrijven. Via Maecenas ontmoette Vergilius ook Octavianus, de latere keizer Augustus. Verder was Vergilius persoonlijk bevriend met Horatius (65-8 v.Chr.), die door Vergilius werd toegevoegd aan de kunstgroep van Maecenas.

Tussen ongeveer 37-29 v.Chr. schreef Vergilius het boek Georgica, waarmee hij zijn naam vestigde als groot schrijver. Dit vierdelige werk ging over de landbouw (I), het kweken van bomen en wijnbouw (II), veeteelt (III) en de bijenteelt (IV). Het uitgesproken praktische doel van Georgica was de hoop dat de landbouw flink zou opleven. Vergilius toonde met dit boek daarnaast zijn enorme literatuurkennis, door zijn referenties naar onder andere Aristoteles, Theophrastos, Cato en Varro.

Aeneis: hét meesterwerk van Vergilius

Vanaf 29 v.Chr. begon hij zich volledig toe te leggen op het schrijven van de Aeneis, zijn magnum opus dat in 19 v.Chr. gereedkwam.

Met de Aeneis probeerde Vergilius de Griekse schrijver Homerus (ca.800-750 v.Chr.) – bekend van de Ilias en Odyssee – te evenaren dan wel overtreffen. De inhoud van zijn werk is goed vergelijkbaar met dat van Homerus. In Aeneis komt het verleden, de ontwikkeling en de toenmalige allure van Rome aan bod. Vergilius schreef zijn magnum opus, waar hij in 29 v.Chr. aan begon en dat hij rond 19 v.Chr. afrondde, in opdracht van de toenmalige keizer Augustus (63 v.Chr.-14 na Chr.). De keizer wilde een nationaal ‘geschiedverhaal’ op papier hebben over de groei van Rome en tegelijk zijn eigen keizerschap rechtvaardigen. Dit boek moest het Romeinse gezag en de moraal terugbrengen, na een tijd van burgeroorlog en onrust, waarin ook de moord op Julius Caesar (100-44 v.Chr.) plaatsvond.

In Aeneis borduurt Vergilius voort op de legende van Aeneas, die de Romeinen betiteld zou hebben als dé afstammelingen en opvolgers van de oude Trojanen. Ook gaat hij in op het geslacht van de Iulii, waartoe keizer Augustus was gaan behoren nadat hij geadopteerd werd. Augustus’ geslacht voerde Vergilius zo terug tot Iulus, die de zoon van Aeneas was en een kleinzoon van Venus, Jupiters dochter.

De Aeneis heeft een in de Oudheid veel gebruikte dichtvorm (versvoet, metrum) die men de ‘dactylische hexameter‘ noemt. Deze kenmerkt zich door een ritme waarin zinnen uit zes zogenoemde voeten bestaan. Homerus maakte eveneens van deze dichtkunst gebruik in zijn Odyssee en Ilias, terwijl ook de Romeinse dichter-schrijver Ovidius (43 v.Chr-17 na Chr.) dit woordritme hanteerde in zijn befaamde vijftiendelige mythologische epos Metamorfosen (1 na Chr.).

Invloed van Vergilius

Vergilius komt onder meer voor in het beroemde boek over het hiernamaals La Divina Commedia (De Goddelijke Komedie) van Dante Alighieri (1265-1321). In de door Dante beschreven scène reist de Romein als Dantes begeleider mee door het Vagevuur en de Hel.

Verder had het werk van Vergilius grote invloed op William Shakespeare, onder meer op diens Macbeth. Een Engelstalig onderzoek uit 2010 beschrijft Vergilius’ invloed op Macbeth als volgt:

Echoes of Virgil in Macbeth are from major scenes of Aeneid Books 1, 4, 6, 7, 8, 9, and 12. Shakespeare uses the Aeneid for epic battle descriptions, ethical concepts such as pietas and guest-friendship, verbal correspondences, similar phrases and scenes, the katabasis, stylistic parallels, shared imagery, and characterization.

Dood en grafschrift

Vergilius stierf op 21 september 19 in de plaats Brundisium. Zijn grafschrift luidde:

Mantua me genuit, Calabri rapuere, tenet nunc Parthenope; cecini pascua, rura, duces. (“Mantua baarde mij, Calabrië rukte mij uit het leven, Parthenope houdt me nu vast; ik heb weiden, landerijen en leiders bezongen.”)

Enkele Nederlandse uitgaven van Werken van Vergilius

Bronnen ▼