Voor schut staan – Betekenis en herkomst van het gezegde

Het gezegde ‘voor schut staan’ is behoorlijk bekend. Het houdt in dat je voor gek staat. Synonieme gezegden zijn: voor joker staan, voor aap staan, voor lul staan of voor paal staan. Waar komt deze uitspraak eigenlijk vandaan?

Naast ‘voor schut staan’ kun je ook door een ander ‘voor schut gezet worden’. Dan wordt je belachelijk gemaakt of er wordt een geintje met je uitgehaald. De frase voor schut staan komt minstens sinds 1808 in de Nederlandse taal voor, zo meldt etymologiebank.nl.

Herkomst van voor schut staan

In het gezegde is ‘voor schut’ een spraakvariatie op het voltooid deelwoord ‘verschut’. Verschut is afkomstig van verschutten, wat in de taal van criminelen en landlopers – het Bargoens zoveel betekende als ‘arresteren’ of ‘betrappen’. Wie verschut stond, was dus betrapt en gepakt. Wie ‘in verschut ging’, was gearresteerd, ging de gevangenis in. Hij of zij was voortaan met een schut (=beschutting) omgeven.

Schuttingtaal en andere varianten

Schuttingtaal, dat wil zeg: grove taal of scheldwoorden bezigen, heeft etymologisch gezien een andere herkomst dan het ‘schut’ van voor schut staan. In schuttingtaal verwijst schutting naar de plek waarop men – met graffiti – expliciete seksuele woorden, grove taal of vulgaire tekeningen neerpende. Een gebruik overigens dat al eeuwenoud is en al in de Romeinse Tijd voorkwam.

Ook interessant: Alle gekheid op een stokje
…en: Het loodje leggen: betekenis en herkomst
Of bekijk meer Historische uitdrukkingen en gezegden
Boekenrubriek: Taalgeschiedenis

Bronnen ▼