Wereldtentoonstelling van Parijs (1900)

Parijs organiseerde in de negentiende eeuw wel vaker de wereldtentoonstelling, maar die van 1900 was toch weer heel bijzonder. De tentoonstelling was opgetrokken in de Art Noveau-stijl, die we ook kennen onder de naam Jugendstil. Ook maakte de wereld kennis met de roltrap, de dieselmotor, matroesjka’s en last but not least ‘The Exhibit of American Negroes’, die een positief beeld van zwart Amerika moest geven.

De wereldtentoonstelling was een negentiende-eeuwse uitvinding, bedoeld om als imperialistische mogendheid eens even lekker flink uit te pakken. De vooruitgang op technologisch gebied werd gevierd, de koloniale schatten werden tentoongesteld (inclusief het zogenoemde ‘negerdorp’) en Europese landen wedijverden met elkaar om de vraag wie de beste was. Vooral de strijd tussen Groot-Brittannië en Frankrijk was belangrijk: Londen liet in 1851 de wereld versteld staan met het Crystal Palace, een groot gebouw van gietijzer en glas waarin de expositie werd gehouden. Parijs stuntte in 1889 met de Eiffeltoren, die nog steeds dé landmark van de lichtstad is.

De wereldtentoonstelling van 1900 was opgetrokken in Art Noveau-stijl, die tijdens het Fin de Siècle in de mode was. Het prestigeobject van deze tentoonstelling was de grote telescoop, op dat moment de grootste telescoop ter wereld. Ook werden er enkele gebouwen neergezet die nog steeds een belangrijke rol in de stad vervullen, zoals de Gare de Lyon, het Musée d’Orsay (toen nog een station, nu een museum), de Pont Alexandre-III, het Grand Palais en het Petit Palais. Bovendien werd de eerste metrolijn van Parijs tijdens deze wereldtentoonstelling in gebruik genomen.

Tegelijk met de tentoonstelling vonden de Olympische Zomerspelen plaats, waar voor het eerst in de geschiedenis ook vrouwen aan deelnamen. De wereld werd moderner.

‘The Exhibit of American Negroes’

Het meest bijzondere onderdeel was echter ‘The Exhibit of American Negroes’, een door Booker T. Washington en W.E.B. du Bois georganiseerde tentoonstelling. Aan de hand van foto’s van zwarte studenten op zwarte universiteiten in de Verenigde Staten en boeken werd getracht een positief beeld van de Afro-Amerikaan te schetsen. Na de afschaffing van de slavernij in 1865 hadden zwarte Amerikanen ondanks hun maatschappelijke achterstand ook veel betekend voor de Amerikaanse beschaving, was de boodschap. Dit was verrassend progressief in 1900, want hoewel zwarte Amerikanen geen slaaf meer waren waren ze – zeker in de zuidelijke staten – tweederangs burgers. Ze mochten niet stemmen en waren dikwijls slachtoffer van racistisch geweld. De twintigste eeuw beloofde ook voor zwarten een betere eeuw te worden.

Hoewel in vele opzichten een groot succes was de wereldtentoonstelling van 1900 in financieel opzicht een ramp. De kosten waren enorm en er kwamen te weinig bezoekers, wat tot gevolg had dat veel investeerders in Parijs grote verliezen maakten.

Op 12 november was de tentoonstelling afgelopen. De meeste onderdelen werden afgebroken, waaronder ook de grote telescoop.

Boek: Achter de façade – Een cultuur-historische ontdekkingsreis door Parijs

Video van de Wereldtentoonstelling van Parijs (1900)