Nederlands politicus van PvdA-huize die van 1994 tot 2002 minister-president was van twee opeenvolgende kabinetten: Wim Kok.
De publieke loopbaan van Wim Kok startte toen hij vakbondsman werd bij de Bouwbond NVV. In deze periode verscheen hij geregeld op televisie. Kok maakte een bliksemcarrière bij de NVV. Op 34-jarige leeftijd werd hij voorzitter van Bouwbond NVV, op dat moment de grootste vakorganisatie van Nederland. Het grote publiek leerde Kok in deze periode kennen als een gematigd mens en een typische bruggenbouwer. Nadat vakbond NVV en de Nederlands Katholieke Vakbond (NKV) in 1967 fuseerden tot de Federatie Nederlandse Vakbeweging (FNV) werd Wim Kok voorzitter van deze nieuwe grootste vakcentrale van Nederland. Tot zijn overgang naar de politiek bleef Kok deze functie bekleden.
Politieke loopbaan
Wim Kok kwam in 1986 in de Tweede Kamer terecht. De voormalige voorman van vakbond FNV was door PvdA-leider Joop den Uyl kort voor de verkiezingen als lijstduwer binnengehaald. Bij de verkiezingen van dat jaar haalde Kok 570.000 voorkeurstemmen. Kort na de verkiezingen legde Joop den Uyl zijn functie van fractievoorzitter neer, waardoor Wim Kok fractievoorzitter en oppositieleider namens de PvdA werd. De relatie tussen CDA en PvdA verbeterde in deze periode, onder meer door de – zeker vergeleken met Joop den Uyl – gematigde houding van Kok.
Na de verkiezingen van 1989 werd een coalitie gevormd tussen CDA en PvdA. Wim Kok werd in dit derde kabinet Lubbers zowel minister van Financiën als vice-premier. Kok concentreerde zich als minister in deze periode op het terugdringen van het financieringstekort en het stabiliseren van de collectieve lastendruk.
Kwartje van Kok
Om een gat in de overheidsbegroting te dichten werd in 1991 de belasting op motorbrandsoffen vergroot. Dit werd bekend onder het ‘kwartje van Kok’. Wim Kok was destijds minister van Financiën. De accijnsverhoging bedroeg 18,3 cent (8,3 eurocent) per liter ongelode benzine en 7 cent (3,18 eurocent) per liter voor diesel, exclusief BTW. Sinds de invoering van het ‘Kwartje van Kok’ is er actie gevoerd om de, volgens velen tijdelijk bedoelde, maatregel af te schaffen.
Paarse jaren
Het eerste kabinet Paars werd geleid door minister-president Wim Kok en had als motto ‘Werk, werk en nog eens werk’. Successen die dit kabinet bereikte kregen extra glans en vaart doordat er zich in Nederland een periode van economische voorspoed aandiende. Op 11 december 1995 deed Wim Kok tijdens de Den Uyl-lezing een opvallende uitspraak. Hij zei dat:
“…een werkelijke vernieuwing van de PvdA begint (… ) met een definitief afscheid van de socialistische ideologie; met een definitieve verbreking van de ideologische banden met andere nazaten van de traditionele socialistische beweging.”
Kabinet Paars I gebruikte financiële meevallers om de staatsschuld terug te dringen en de lastendruk op burgers te verkleinen. Het beleid werd tijdens de Tweede-Kamerverkiezingen van 1998 door de kiezer beloond. De economische groei zette zich dan ook door en er was zelfs een overschot op de overheidsbegroting. Coalitiepartij D66 verloor tijdens de verkiezingen van 1998 wel tien zetels, maar doordat PvdA en VVD respectievelijk acht en zeven zetels wonnen, kwam er toch een tweede Paars kabinet.
De kwestie Srebrenica wierp echter wel een grote schaduw over deze Paarse jaren. Een Nederlands bataljon kon in 1995 niet voorkomen dat zevenduizend moslims uit Srebrenica vermoord werden.
Wim Kok was ook in kabinet Paars II minister-president. Dit kabinet maakte een moeilijkere start door dan het kabinet ervoor. Met name het asielbeleid en een eventuele uitbreiding van Schiphol zorgden voor problemen. Door enkele (kleine) missers van bewindspersonen, waaronder versprekingen van minister Frank de Grave van Defensie met betrekking tot het onderzoek naar de val van Srebrenica, werd het kabinet in de pers steeds vaker afgeschilderd als een klungelend team van ongeïnspireerde bestuurders.
Politiek Café met Wim Kok
Val Paars II
Het tweede kabinet Paars II viel uiteindelijk op 16 april 2002. Directe aanleiding voor de val van het kabinet was een rapport van het Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie (NIOD) over de val van Srebrenica. Wim Kok nam door zijn ontslag in te dienen de politieke verantwoordelijkheid voor de mislukte, door Nederlandse militairen uitgevoerde, VN-missie in de enclave Srebrenica. Tot de beëdiging van het eerste Kabinet Balkenende op 22 juli 2002 regeerde Wim Kok als demissionair minister-president.
Na de beëdiging van het kabinet Balkenende I trok Wim Kok zich terug uit de politiek. In 2003 aanvaardde de voormalig minister-president enkele commissariaten, onder meer bij de ING Bank, Shell en de KLM.
Wim Kok overleed op 20 oktober 2018 op tachtigjarige leeftijd. Hij stierf, in bijzijn van zijn vrouw Rita, kinderen en kleinkinderen, in het ziekenhuis in Amsterdam aan de gevolgen van een hartkwaal.
Lees ook: De paarse kabinetten Kok I en Kok II (1994-2002)
Bekijk: Alle premiers van Nederland
Boek: De Lange Mars Van Wim Kok
Reactie van minister-president Rutte op het overlijden van oud-premier Kok:
Als minister van Financiën en later als premier van twee kabinetten stond Wim Kok boven de partijen. Volkomen betrouwbaar, volkomen integer en altijd gericht op een oplossing. Die hang naar nuance, naar degelijkheid en naar het verstandige compromis typeert hem als bestuurder misschien nog wel het meest. Hij was een man met een groot verantwoordelijkheidsgevoel die hoge eisen stelde aan zichzelf en aan de mensen met wie hij werkte. Met zijn sobere nuchterheid stond hij in de beste traditie van Willem Drees.
Maar onder die schijnbare onverstoorbaarheid ging ook een sociaal bewogen man schuil, die diep persoonlijk geroerd kon raken door onrecht en menselijk lijden. Het is geen geheim dat het drama Srebrenica tot op het allerlaatst zwaar op hem heeft gedrukt. Het is die combinatie van hoofd en hart die Wim Kok maakte tot wie hij was. Een groot man aan wie ons land veel dank is verschuldigd. Een man ook die gemist zal worden, bovenal in zijn gezin en familie. Ik wens zijn vrouw, kinderen en kleinkinderen, zijn politieke en andere vrienden heel veel sterkte toe.”
– Bron: Rijksoverheid
