Christiaan Huygens: een geniaal natuurkundige

Vincent Icke, hoogleraar sterrenkunde en kosmologie aan de Universiteit Leiden, is helemaal idolaat van de zeventiende-eeuwse wis-, natuur- en sterrenkundige Christiaan Huygens (1629-1695). Ickes bewondering blijkt uit drie boekjes die hij de afgelopen tijd bij de Historische Uitgeverij Groningen uitgaf over Huygens.

Prille lente

Het eerste bundeltje is getiteld Christiaan Huygens in de onvoltooid verleden toekomende tijd (2013) en bevat de herdruk van de Dijksterhuis-lezing die Icke in 2005 heeft gegeven. Icke maakt in deze lezing duidelijk dat Huygens van veel markten thuis was, maar daarover weinig publiceerde.

Icke besteedt in zijn lezing aandacht aan vijf aspecten van Huygens’ werk: zijn sterrenkundige waarnemingen (met name van Saturnus en de door hem ontdekte bijmaan Titan), zijn relatie tot kunst, Huygens’ vroege variant van de relativiteitstheorie (‘de prille lente van alle moderne natuurkunde’), zijn bijdragen aan de mechanica en ten slotte de betekenis die Huygens kan hebben voor toekomstig onderzoek.

Van stelling naar veronderstelling

Het tweede boekje, De ruimte van Christiaan Huygens, vormt een soort reis waarin de lezer Huygens volgt op zijn tocht door de ruimte. De belangrijkste bijdrage die Huygens en zijn tijdgenoten aan de wetenschap hebben geleverd, is, aldus Icke, de volgende:

Hij en zijn medegeleerden veroorzaakten een omwenteling in de ontwikkeling van de wetenschap door een overgang van postulaat naar hypothese, van stelling naar veronderstelling.

Aan bod komt het gedachtegoed van Huygens over onder meer wiskunde, middelpuntvliedende krachten en het zonnestelsel. Icke behandelt ook de ontdekkingen en opvattingen van andere wetenschappers, onder wie Descartes en Galilei, in relatie tot Huygens. Aardig is dat hij constateert dat Huygens ook het nodige literaire talent had:

“Niet alleen beheerst hij [als sterrenkundige] de waarnemingen, de verklaringen en de bijbehorende wiskunde, maar ook toont Huygens zich een meester van de literaire vorm. Dat is zeer opmerkelijk: de gedetailleerde inhoud en werking van het toen bekende Heelal worden weergegeven als science fiction.”

Meetkunde

Het wat dikkere en met verklarende voetnoten goed gedocumenteerde De Principes van Huygens (2013), behandelt de verdiensten van Christiaan Huygens op het gebied van de meetkunde en zijn bevindingen over de voortplanting van lichtgolven. Icke beschrijft de opvattingen van Huygens aan de hand van diens boek Traité de la Lumière uit 1690.

Icke concludeert:

: Het kenmerkt de grootheid van deze geniale onderzoeker dat hij in staat was om met de wiskunde van zijn tijd, gekoppeld aan een fenomenaal vermogen tot opmerken en bedenken, een theorie van het licht op te stellen die direct kon worden verfijnd toen Augustin Jean Fresnel en Thomas Young met hun golven kwamen. Die vorm van het Principe heeft standgehouden totdat de kwantummechanica in de periode 1900-1926 er weer een andere draai aan gaf.”

Slot

Icke heeft schrijftalent en weet de lezer te boeien. Verder heeft hij de tekst verrijkt met talloze nuttige afbeeldingen, die het betoog beter volgbaar maken. Huygens wordt door Icke slechts beperkt in de context van diens tijd geplaatst. Icke verontschuldigt zich hier enkele keren voor, maar dit eenmaal doen in de inleiding was voldoende geweest. Gelukkig compenseert Icke zijn zichzelf toegeschreven historische beperkingen, door op bètawetenschappelijk gebied uit te blinken in heldere beschrijvingen. Vincent Icke heeft gewoon drie prima boekjes geschreven, die laten zien dat Christiaan Huygens van grotere betekenis is geweest voor de vroegmoderne wetenschap dan veel historici denken.

Lees ook: Christiaan Huygens ( 1629-1695) – Uitvinder van het slingeruurwerk

De drie boeken van Vincent Icke over Christaan