Dark
Light

Jerrycan: moffenblik voor benzine en drinkwater

Auteur:
2 minuten leestijd
Duitse jerrycans, jaren 1930. Bron: Wikimedia
Duitse jerrycans, jaren 1930. Bron: Wikimedia

Een jerrycan is een draagbaar benzineblik, dat in 1936 is uitgevonden door het Duitse bedrijf Eisenwerke Müller & Co uit Schwelm (Noordrijn-Westfalen). De Duitsers gaven het benzinevat de naam Kanister. De uitvinding kwam in Britse handen terecht en verspreidde zich na de Tweede Wereldoorlog snel over Europa.

De Duitse Kanister

Duitse soldaten vullen jerrycans in Rusland, 1941. Bron: Bundesarchiv Duitsland, Bundesarchiv_Bild_101I-186-0166-02A / Duitse Wikimedia
Duitse soldaten vullen jerrycans in Rusland, 1941. Bron: Bundesarchiv Duitsland, Bundesarchiv_Bild_101I-186-0166-02A / Duitse Wikimedia
Uniek zijn het handvat en de praktische vorm van de Kanister: het vrij platte blik lijkt op een soort koffer, waarmee eenvoudig circa 20 liter benzine vervoerd kan worden. Erg handig voor het snel bijtanken van militaire voertuigen, zoals legertrucks, jeeps en tanks.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog maakten de Duitsers veelvuldig gebruik van hun benzinekoffers. In 1939 had de Wehrmacht al duizenden exemplaren op voorraad liggen. Al tijdens de Duitse invasie van Noorwegen in mei 1940 stuitten de Britten op de Duitse Kanisters. De Britten zagen meteen het voordeel in van de Duitse Kanisters, want hun eigen blikken waren van slechte kwaliteit. De blikken gingen naar Engeland, waar ze al snel in productie werden genomen.

Nieuwe naam: jerrycan

Maar er moest natuurlijk nog wel een andere, niet Duits klinkende naam aan de Kanister gegeven worden. Daar wisten de Britten wel iets op. Britse soldaten doopten het blik om tot jerrycan, letterlijk vertaald ‘moffenblik’. Later werd dit de officiële naam binnen de NAVO, behalve natuurlijk in Duitsland, waar ze hun blik nog steeds Kanister noemen.

De scheldnaam jerry is overigens al ontstaan tijdens de Eerste Wereldoorlog. Aanvankelijk gaven de Britten deze naam aan Duitse gevechtsvliegtuigen. Al snel werd het ook de scheldnaam voor Duitse soldaten, samen met onder andere Fritz en Hun. Hoogstwaarschijnlijk is ‘jerry’ een verbastering van German, vandaar dat de Britten in het begin ‘Gerry’ schreven. Een van de oudere betekenissen van jerry, dat in de Engelse straattaal onder meer ‘pispot’ betekent, sloot hier goed op aan.

Hebbedingetjes voor autobezitters

Na de Tweede Wereldoorlog, in 1950, kwam het woord jerrycan voor het eerst in het Woordenboek der Nederlandsche Taal (WNT) terecht. De jerrycans zelf kwamen veelal terecht in legerdumps. ‘Toen in de jaren ’50 de West-Europese wagenparken begonnen uit te dijen’, aldus Van Nierop (1979), ‘behoorde de jerrycan al spoedig tot de vaste hebbedingen van vele autobezitters.’

Het Nederlandse leger kent overigens nog de jerrycanboys. Hiermee worden militairen aangeduid die verantwoordelijk zijn voor de zogeheten BOS-voorziening: de verstrekking van Benzine, Olie en Smeermiddelen.

Als we de woordenboeken moeten geloven, kun je in jerrycans alleen benzine vervoeren. In de praktijk echter worden en werden ze voor van alles gebruikt. Duitse soldaten, onder meer de troepen van Erwin Rommel in Noord-Afrika, stopten er al drinkwater in.

Bronnen

– Ewoud Sanders, Geoniemen woordenboek: woorden die zijn afgeleid van plaatsnamen (1995).
– Maarten van Nierop, Nieuwe woorden: verklarend en verhalend woordenboek van modern taalgebruik Deel 3 (Den Haag 1979) 78-79.

– http://www.carryology.com/utility/carry-history-the-wwii-jerrycan/

Enne Koops (1978-2023) was historicus en docent geschiedenis en maatschappijleer aan het Rietschans College in Ermelo. Zijn interesse ging uit naar onderwerpen als religie- en cultuurgeschiedenis, oorlogen, migratie, en de geschiedenis van Noord-Amerika, Nederland en Duitsland. Publiceerde vele artikelen op Historiek. Zie ook: In memoriam

Gratis geschiedenismagazine

Ontvang, net als ruim 50.000 anderen, iedere week de gratis nieuwsbrief van Historiek:
×