Dark
Light

De doos van Pandora

De eerste vrouw in de Griekse mythologie
Auteur:
3 minuten leestijd
De doos van Pandora - Louis Hersent
De doos van Pandora - Louis Hersent

In de Griekse mythologie vervult Pandora een bijzondere rol. Ze is de eerste menselijke vrouw en wordt door de god Hephaistos gevormd uit water en aarde om de mensheid te straffen. Haar naam betekent draagster van alle gaven.

Prometheus steelt het vuur - Jan Cossiers in Museo del Prado
Prometheus steelt het vuur – Jan Cossiers in Museo del Prado
In de mythe van de doos van Pandora speelt Prometheus een hoofdrol. In de oorlog tussen de Olympische goden en de Titanen kiezen enkele Titanen de kant van de Olympiƫrs. Een van hen is Prometheus, wat letterlijk vooruitdenken betekent. Hij voorziet dat Zeus de strijd gaat winnen en is dus zo slim om diens kant te kiezen. Na de strijd beloont Zeus de titaan door hem toestemming te geven verschillende levensvormen voor de aarde te scheppen.

Prometheus maakt met toestemming van de oppergod eerst dieren en daarna besluit hij ook rechtopstaande figuren te maken, naar het voorbeeld van de goden. Zonder dit te overleggen met Zeus besluit Prometheus de mens hierna ook de levensadem in te blazen. Zeus is ontstemd en volgens sommige lezingen is het bedrog van Prometheus er de reden van dat de oppergod niet veel moet hebben van de mens.

Prometheus heeft wel het beste voor met de mens en rooft voor hen het vuur uit de hemel. Het komt de dief duur te staan. Zeus is woedend en laat Prometheus als straf met onbreekbare ketenen vastbinden aan een rots. Iedere dag wordt zijn lever door een adelaar uitgerukt, waarna het orgaan ’s nachts weer aangroeit om vervolgens weer weggerukt te kunnen worden. Een eeuwigdurende straf. Dat is echter de bedoeling, maar na vele eeuwen wordt de titaan uiteindelijk toch bevrijd uit zijn benarde positie. De held Heracles ziet hem tijdens een van zijn omzwervingen hangen aan de rots en krijgt medelijden. Heracles schiet de roofvogel hierop neer met zijn pijl en boog en bevrijd Prometheus.

De straf van Prometheus van Theodoor Rombouts in het Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van Belgiƫ
De straf van Prometheus van Theodoor Rombouts in het Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van Belgiƫ

Volgens een andere lezing laat Zeus zijn vijand vrij als hij verneemt dat Prometheus een geheim kent dat zeer belangrijk voor hem is. Dit geheim is dat Zeus onttroond zal worden door een kind dat de nimf Thetis hem baart.

Pandora en het onheil van de wereld

Pandora nadat ze de doos geopend heeft - Thomas Kennington
Pandora nadat ze de doos geopend heeft – Thomas Kennington
Ook de mens wordt bestraft voor de diefstal van het vuur. Zeus geeft Hephaistos, de god van de smeedkunst, opdracht een mooi maar gevaarlijk en nieuwsgierig nieuw schepsel te maken: de vrouw. Zeus stuurt deze vrouw, genaamd Pandora, met een doos naar de mens en drukte haar op het hart nĆ³Ć³it in de doos te kijken, hoewel hij weet dat zij haar nieuwsgierigheid nooit zal weten te bedwingen. Alle goden hebben onheilspellende gaven in de doos verborgen.

Op aarde wordt Pandora al snel opgenomen door de mannen die onder de indruk zijn van haar schoonheid. De nieuwsgierige Pandora kan zich op een dag inderdaad niet meer inhouden en besluit de bijzondere doos te openen. Uit de doos vliegen alle rampen die de mensheid sinds die tijd teisteren, zoals hongersnood, ziekte, aardbevingen en oorlog. Het onheil verspreidt zich bliksemsnel onder de mensen, die tot die tijd vrij van problemen en ziekten hadden geleefd.

Geschrokken sluit Pandora de doos weer, maar alleen de hoop zit nog in de doos als deze weer gesloten wordt. Het is de enige goede gave die in de doos verborgen was. Volgens een andere lezing moet ook de hoop beschouwd worden als een giftig geschenk.

Er is ook een verhaal waarbij het niet Pandora is die de doos opent, maar haar man Epimetheus, ‘hij die achteraf nadenkt’.

Zondeval

De mythe van Pandora wordt soms gezien als een post-christelijk beeld van de Bijbelse zondeval. In beide gevallen wordt de nieuwsgierigheid van de vrouw de mensheid noodlottig.

Boek: De grote mythologie encyclopedie

Video: De doos van Pandora

×