Archeologen uit Nederland en Italië hebben het het graf gevonden van Panehsy, de ‘rentmeester van de tempel van (de god) Amon’. Het graf is meer dan drieduizend jaar oud, uit de tijd van farao Ramses II (ca. 1250 v.Chr.). De onderzoekers vonden verder vier kapelletjes van andere graven uit dezelfde periode, waaronder dat van Yoeyoe, de ‘goudfoliemaker van de schatkamer van de farao’. Sakkara diende vanaf 3000 v.Chr. meer dan drieduizend jaar als begraafplaats van de oude Egyptische hoofdstad Memphis.
Aan de opgravingen namen onder meer archeologen van het Rijksmuseum van Oudheden (RMO) en de Universiteit Leiden deel. De ontdekkingen zijn gedaan op een steenworp afstand van de beroemde getrapte piramide van Djoser in Sakkara, waar de Leidse onderzoekers al bijna vijftig jaar werken. Het RMO:
“Met de opgravingen wordt steeds meer bekend over de mensen die in Sakkara begraven lagen, maar ook over de manier waarop de dodenstad gedurende eeuwen door de levenden is gebruikt. De graven en de voorstellingen op de versierde wanden bieden veel informatie over de grafrituelen van de Egyptenaren, de manier waarop zij hun doden eerden en herdachten en over hoe men daar al tijdens het leven mee bezig was.”
Het graf van Panehsy
Panehsy’s graf bestaat uit een tempelgebouwtje op een rechthoekige binnenplaats (13,4 bij 8,2 meter), drie kapellen, een hof met zuilen en een schacht naar de ondergrondse grafkamers. De kleistenen muren zijn versierd met kleurrijke reliëfs, die tot anderhalve meter hoog bewaard zijn gebleven. Ze laten voorstellingen zien van Panehsy, zijn vrouw Baia ‘de zangeres van Amon’, priesters en offerdragers. De namen en titels worden in hiërogliefen genoemd:
‘Panehsy van Memphis’ was ‘rentmeester van de tempel van (de god) Amon’.
Memphis was destijds een belangrijke stad. Panehsy woonde daar en werd er mogelijk ook geboren. De naam Panehsy komt vaker voor in deze tijd, maar deze specifieke ambtenaar was tot nu toe onbekend.
Op een Egyptisch reliëf uit Sakkara in collectie van het RMO uit dezelfde tijd worden ook de naam en titel ‘Piay, schrijver van de offertafel’ genoemd. Piay was destijds echter een veel voorkomende naam. Mogelijk gaat het om dezelfde persoon, maar dat is niet met zekerheid vast te stellen.
Vier kleine kapellen
Ten oosten van Panehsy’s graf zijn vier kleine kapellen van andere graven opgegraven. Eén daarvan vermeldt de naam van de eigenaar: Yoeyoe, ‘de goudfoliemaker van de schatkamer van farao’. Gekleurde reliëfs laten zijn begrafenisstoet zien, scènes in het hiernamaals, de verering van de Hathor-koe en het schip van de lokale god Sokar.
Dit graf is ruim honderd jaar geleden al eens opgegraven maar destijds weer onder het zand verdwenen. Twee deurposten van het complex bevinden zich sinds 1927 in het Museé de Picardie in Amiens (Frankrijk). De gebeeldhouwde voorstelling van een andere kapel lijkt stilistisch sterk op de grafbeelden van Maya, een hoge ambtenaar uit de tijd van Toetanchamon (ca. 1296 v.Chr.) en zijn vrouw Merit uit Sakkara. Mogelijk zag de kunstenaar deze beelden ooit en liet hij zich erdoor inspireren.
Doel van de opgravingen
In de afgelopen eeuwen zijn veel opgegraven voorwerpen uit Sakkara verspreid geraakt over musea over de hele wereld, waaronder het RMO. De archeologische opgravingen van de Leiden-Turijn expeditie is gericht op het begrijpen van de achtergronden van die collecties, door de geschiedenis van de begraafplaats te onderzoeken. Tussen 1975 en 1998 werkte het museum samen met de Egypt Exploration Society of London in Sakkara. Tegenwoordig zijn het Museo Egizio in Turijn en de Universiteit Leiden partner in het project.
