Auguste Mariette (1821-1881) en het Serapeum van Saqqara

De Fransman Auguste Mariette behoort samen met enkele andere tijdsgenoten zoals Jean-François Champollion tot het selecte groepje oriëntalisten en egyptologen die in de negentiende eeuw de wereld verbaasden met hun ophefmakende vondsten die het Oude-Egypte weer tot leven brachten. Het verhaal:

Hoe het allemaal begon

Auguste Mariette werd op 11 februari 1821 geboren in de Noord-Franse havenstad Boulogne-sur-Mer. Na een onbezorgde jeugd lonkte het avontuur en op achttienjarige leeftijd vertrok Mariette naar Engeland waar hij aan een jongensschool in Stratford-upon-Avon Frans onderwees. Het jaar daarop keerde hij echter al terug naar Frankrijk waar hij in een plattelandsschooltje nabij Boulogne aan de slag ging als onderwijzer. Wellicht zou hiermee het verhaal al afgelopen zijn, ware het niet dat Mariette’s leven een totaal nieuwe wending nam toen zijn neef, Nestor L’Hôte (1804-1842), geheel onverwachts kwam te overlijden. Tussen de documenten in diens nalatenschap vond Mariette verschillende schetsen en aantekeningen van de expedities die L’Hôte jaren eerder in Egypte had ondernomen aan de zijde van Champollion, de man die de hiëroglyfen wist te ontcijferen en beschouwd wordt als één van de grondleggers van de egyptologie.

Geboeid door wat hij gevonden had begon Mariette in zijn vrije tijd Koptisch te studeren en zich het Egyptisch hiëroglyfenschrift eigen te maken. Een overzichtscatalogus die hij in 1847 publiceerde over de Egyptische kunstcollectie in het museum van Boulogne trok de aandacht van de egyptoloog en filoloog Emmanuel de Rougé die hem een betrekking aanbood bij de Egyptische afdeling van het Louvre in Parijs. Het betekende het begin van Mariette’s carrière als één van de meest vooraanstaande egyptologen van zijn tijd.

Het verdere verhaal

In 1850 reisde Mariette in opdracht van het Louvre voor het eerst af naar Egypte om er voor het museum Koptische manuscripten aan te kopen. Dit bleek algauw moeilijker dan gedacht. Ofwel waren opkopers van andere musea hem net voor, ofwel weigerden kloostermonniken boudweg de handschriften te verkopen. Om niet met lege handen naar Frankrijk te moeten terugkeren besloot Mariette enkele tempels te bezoeken in de hoop daar alsnog enkele waardevolle kunstobjecten te kunnen aankopen.

Op het plateau van Saqqara nabij de trappiramide van Djoser bemerkte hij een sfinx half bedolven onder het woestijnzand. Al vlug bleek het niet over een alleenstaand beeld te gaan, maar over een heuse sfinxenrij die via een trappartij naar een ondergronds serapeum of tempelcomplex leidde dat oorspronkelijk als necropolis dienst deed voor de heilige stieren van Apis die door de Oude Egyptenaren beschouwd werden als de reïncarnatie van de scheppingsgod Ptah. Het serapeum strekte zich over verscheidene honderden meters uit. In de catacomben vond Mariette er enigszins tot zijn verbazing niet alleen een overvloed aan grafbeeldjes, bronzen tabletten en andere kleinere artefacten, maar ook de vrijwel intacte grafkamer van Khaemweset, de hogepriester van Ptah en zoon van farao Ramses II uit zijn huwelijk met Isetnofret.

De spectaculaire ontdekking van het serapeum en de talrijke vondsten die Mariette wist bloot te leggen bezorgden hem wereldfaam. In de daaropvolgende jaren verrichtte hij zowat overal in het land verscheidene succesvolle opgravingen. De Egyptische autoriteiten verleenden hem voor zijn inspanningen de eretitel van Pasja en stelden hem aan als directeur van het Departement Antiquiteiten en Oudheden. Zelf was hij de stuwende kracht achter de oprichting van het Egyptisch Museum in Caïro waarvan hij de eerste conservator werd.

Mariette kwam op 18 januari 1881, op amper 59-jarige leeftijd, in Caïro te overlijden. Geheel volgens zijn eigen wens kreeg hij zijn laatste rustplaats in de voortuin van het Egyptisch Museum. Hij ligt er begraven in een grijs-witte marmeren sarcofaag waar, rondom in een halve cirkel naast een bronzen standbeeld met zijn afbeelding, op een zuilenrij de bustes prijken van de conservators die hem nadien zijn opgevolgd.

Een gepast eerbetoon

Nauwelijks een jaar na Mariette’s dood werd door de inwoners van zijn geboortestad een imposant herdenkingsmonument te zijne ere ingehuldigd. Het kunstwerk in de vorm van een piramide met op top een standbeeld van de egyptoloog afgebeeld in de typische klederdracht van een Egyptische Pasha is een realisatie van de Franse beeldhouwer Alfred Jacquemart (1824-1896) naar een ontwerp van de architect Ferdinand Dutert (1845-1906). Een fries op de piramide herneemt de verschillende locaties in Egypte waar Mariette tijdens zijn leven opgravingen uitvoerde.

Ook interessant: De Cultus van de Apisstier
…of: Farao Djoser en de Trappiramide van Saqqara
Boek: Auguste Mariette-Bey – Apercu de L’Histoire D’Egypte (1874)