Adonis – Geliefde van Aphrodite

De van oorsprong Phoenicische godheid Adonis was de geliefde van Aphrodite (Venus) en stond symbool voor de opkomende vegetatie. Zijn naam is afgeleid van het Semitische adoni wat zoveel betekent als ‘mijn heer’ of ‘meester’. Hij werd in grote delen van Fenicië vereerd, maar met name in Byblos, waar een grote tempel voor hem was opgericht. Later werd hij ook opgenomen in de Griekse godenwereld.

Hieronder wordt kort het verhaal van Adonis beschreven zoals dat bekend is vanuit de Griekse mythologie.

De moeder van Adonis, Myrrha, staat bekend om haar schoonheid en prachtige haren. Zowel haar vader Cinyras (Theias) als zijzelf zijn daar erg verguld mee. Myrrha is zo trots op haar weelderige haren dat ze rond begint te vertellen dat zelfs de liefdesgodin Aphrodite jaloers zou zijn op haar haardos. Aphrodite kan deze arrogantie niet waarderen en straft Myrrha door haar verliefd te laten worden op haar eigen vader. Enige tijd hierna verleidt Myrrha haar vader als die dronken is en raakt zwanger van hem. Als Cinyras erachter komt dat hij het bed heeft gedeeld met zijn eigen dochter is hij woedend en vastbesloten zijn dochter te straffen. Die heeft inmiddels echter de benen genomen en is aangekomen in Arabië. Uit medelijden met de uitgeputte Myrrha en om te voorkomen dat ze in handen van haar wraakzuchtige vader valt, besluiten de goden haar te veranderen in een mirreboom. Haar tranen lopen als kostbare hars uit de schors.

Uit het binnenste van de boom wordt enige tijd hierna Adonis geboren. De Romeinse dichter Ovidius schreef hierover in zijn Metamorfosen:

“Haar zware buik is binnen de in de boomstam opgezwollen, de last beknelt haar moederlichaam, maar zij kan haar pijn niet uiten, niet met kraamvrouwkreten om Lucina roepen. Toch lijkt ze op een vrouw met weeën: de gekromde boom slaakt telkens diepe zuchten en is nat van tranenstromen.” Metamorfosen X: 505-509 – Vert. M. d’Hane-Scheltema

De jonge Adonis wordt kort na zijn bijzondere geboorte gevonden door de liefdesgodin Aphrodite die hem verstopt in een kist en ter bewaring overbrengt naar Persephone, de godin van het dodenrijk. Het is de bedoeling dat Persephone de kist gesloten houdt en deze teruggeeft zodra Aphrodite daarom vraagt. Persephone kan zich echter niet beheersen en opent de kist. Als ze Adonis ziet is ze onmiddellijk getroffen door diens schoonheid en besluit de jongen voor zichzelf te houden.

De twee godinnen, die Adonis dus allebei voor zichzelf willen hebben, richtten zich tot de oppergod Zeus. Aphrodite smeekt de god vol wanhoop om haar geliefde los te maken uit de greep van de dood en ook Persephone bepleit haar zaak. Zeus bepaalt uiteindelijk dat de schone jongeling voortaan een deel van het jaar bij hem zal blijven, een deel van het jaar bij Aphrodite en een deel van het jaar bij Persephone. Hiermee ontwikkelt Adonis zich tot een godheid die symbool staat voor de seizoenen winter en lente.

De dood van Adonis

Aphrodite wordt in de jaren hierna alsmaar verliefder op Adonis. Op een dag slaat het noodlot echter toe. Tijdens een jachtpartij wordt Adonis gedood door een everzwijn. De Romeinse dichter Ovidius schrijft hierover:

“De honden hadden met hun feilloos speuren een wild zwijn zijn schuilplaats uitgejaagd, het dier wou juist het bos uitrennen, toen het geraakt werd door Adonis’ speer, schuin in zijn zij. Snel heeft het met gekromde snuit het bloedbesmeurde wapen eruit gerukt, zich woedend op de jongeman gestort, die trillend trachtte te ontkomen, heeft hem al zijn tanden diep in de buik gezet en hem daar stervend in het zand achtergelaten.” Metamorfosen X:713-717 – Vert. M. d’Hane-Scheltema

Aphrodite is ontroostbaar als ze het levenloze lichaam van haar geliefde ziet en verklaart tegenover de schikgodinnen dat haar grote verdriet voortaan een jaarlijks eerbetoon aan Adonis zal zijn. In veel gebieden in Klein-Azië, maar later ook bijvoorbeeld in Rome, werden om die reden lange tijd zogeheten Adonia gehouden, of Adonis-feesten, jaarlijkse herdenking van de dood van de schone jager. Aphrodite laat uit het bloed van haar geliefde verder een bloem ontluiken, de anemoon of windroos. Ovidius:

“Maar die nieuwe bloem biedt korte vreugde, omdat zij, broos van bouw en kwetsbaar door haar licht gewicht, geknakt wordt door de wind, waaraan zij ook haar naam dankt: windroos.” Metamorfosen X:738-740 – Vert. M. d’Hane-Scheltema

Uitdrukking

De naam van Adonis wordt vandaag de dag nog wel gebruikt om aan te geven dat een jongeman van uitzonderlijke schoonheid is. Verder kennen we in de anatomie de ‘adonis-riem’. Dit slaat op het gebied van het lichaam waar de buik-, heup- en dijspieren samenkomen, officieel wordt dit de ‘iliacale groef’ genoemd.

Artemis

In de Hippolytos, een bekende tragedie van de Griekse dichter Euripides, is te lezen dat de godin Artemis uit wraak een einde aan het leven van Adonis maakte. Enige tijd daarvoor was haar geliefde Hippolytos mede door toedoen van Aphrodite namelijk om het leven gekomen.

De Keltische god Diarmuid vertoont enige gelijkenissen met Adonis en werd eveneens gedood door een everzwijn. Adonis werd soms ook geïdentificeerd met de Babylonische god Tammuz.

Bekijk ook: Eros, Cupido & Amor – Mythologische liefdesgoden
…of: Hyacinthus – De prins die in een bloem veranderde
Boek: Metamorphosen – Ovidius

Bronnen ▼