De verzonken stad Baiae bij Napels

Dat de aristocratie en de rijken der aarde graag een eigen luxe oord hebben waar ze van de geneugtes van het leven kunnen genieten, is een fenomeen van alle tijden. ‘Rijke stinkerds‘ moeten toch iets met hun geld doen? In de tijd van het Romeinse Rijk was dit niet anders. Een van de beroemdste plekken waar de Romeinse elite – zoals bestuurders, rijke handelaren en filosofen – volop kon ontspannen, was de Romeinse badplaats Baiae, gelegen aan de Golf van Napels. Wat was dit voor een plek? En hoe vermaakte de high society zich hier?

Baiae: een van luxe tot mondaine kustplaats

Baiae was prachtig gelegen aan de kust bij Napels. De zee was hier azuurblauw, met aan de andere kant prachtige groene heuvels. Prettig aan de omgeving was het klimaat, dat zacht en aangenaam was. Om deze reden ontwikkelde Baiae zich vanaf de tweede eeuw v.Chr. tot een stad die een lustoord werd voor de rijken uit het Romeinse Rijk. Langs de kust rezen badhuizen op, heetwaterbronnen en terrassen, waar de aristocratie kon ontspannen. Volgens de Romeinse historicus Titus Livius (ca. 59 v.Chr.-17 na Chr.) waren er in het jaar 178 v.Chr. al thermen aanwezig in de plaats die hij Aquae Cumanae noemde. Daar zochten vermogende handelaren en politici naar ontspanning. De thermen, die uiteindelijk een oppervlakte van maar liefst één vierkante kilometer besloegen, werden vooral aangelegd door de Romeinse ondernemer Caius Sergius Orata. Dit project maakte hem schatrijk.

Veel rijke Romeinen, de patriciërs, kochten in de omgeving grote landgoederen op om er hun villa’s neer te zetten. Zo werd Baiae het hipste gebied in het Romeinse Rijk. Aanvankelijk was het een keurige plek. Maar vanaf ongeveer 75 v.Chr. trad – aldus schrijvers als Cicero en Seneca – de verloedering in. De badplaats ontaardde, in de woorden van Cicero, in een zedeloze en verderfelijke plek waar gegokt, gezopen en vreemdgegaan werd. Baiae ontwikkelde zich tot ‘het Las Vegas van het Romeinse Rijk’. Er was en casino te vinden dat Diana heette en thermen met de naam van de liefdesgodin Venus. De trefwoorden die de filosoof Cicero neerpende, waren:

“… Lust, liefde, overspel, strandleven, feesten, …, gezangen, orkesten, plezierboten.”

Andere toenmalige opiniemakers noemen de regio een ‘draaikolk van luxe’ en een ‘verderfelijk van losbandigheid en ondeugd’.

Maar niet iedereen was zo kritisch en beschouwde Baiae als een Romeinse variant van Sodom en Gomorra. Zo omschreef de Romeinse literator Horatius (65 v.Chr.- 8 na Chr.) de badplaats met deze lovende woorden:

“Nergens ter wereld is het aangenamer dan in Baiae.”

Tal van beroemdheden bezochten Baiae

Vanwege het klimaat, de helende werking van zwavel-, sulfaat en heetwaterbronnen en de mooie kust bezochten aanzienlijke Romeinen geregeld Baiae en lieten er grote villa’s bouwen. Voorbeelden zijn Julius Caesar (100-44 v.Chr.), keizer Nero (37-68) en tal van andere hoogwaardigheidsbekleders.

Met name keizer Augustus (63 v.Chr-14 na Chr.) investeerde flink in de badplaats, want hij kocht er een flink aantal villa’s en landgoederen op en verhief deze tot keizerlijke gronden. Ook keizer Hadrianus (76-138) – die in deze plaats stierf in een villa die eerder van Caesar was geweest – en keizer Severus Alexander (208-235) bouwden veel in en rond Baiae.

Misenum: het tweede luxeoord bij de Baai van Napels

Naast Baiae was er bij de kust van Napels nog een fraaie en populaire badplaats, namelijk Misenum. Deze plaats lag op slechts vijf kilometer afstand van Baiae.

In Misenum – tegenwoordig Miseno genoemd – bezaten onder meer de Romeinse generaals Gaius Marius (157-86 v. Chr.) en Sulla (138-78 v. Chr.) prachtige huizen. Tal van vermogende Romeinen lieten in deze plaats, die sinds 27 v.Chr. de thuishaven was van de westelijke Romeinse vloot, villa’s bouwen die aan wooncomfort niets te wensen overlieten.

De verzonken Romeinse stad Baiae

In de vierde eeuw vielen Baiae en omgeving ten prooi aan malaria. Verder leed de badplaats onder een mosliminvasie in de achtste eeuw.

Het exotische oord Baiae lag binnen de reikwijdte van de bekende vulkaan Vesuvius, die in 79 na Chr. de stad Pompeiï verzwolg. Een vergelijkbaar lot overkwam Baiae eeuwen later, rond 1500. Door een reeks aardbevingen en vulkaanuitbarstingen verdween de plaats in zee. Daarom kreeg Baiae de bijnaam ‘De verzonken stad’. Tegenwoordig kun je als toerist via duik- en snorkelexcursies of op een rondvaartboot met een glazen bodem de restanten van deze eens zo bloeiende badplaats bewonderen.

In de jaren 1950 en jaren 1960 deden archeologen allerlei opgravingen bij Baiae. Ze slaagden erin de thermen, koepels en meerdere gebouwen bloot te leggen, hoewel deze onder water lagen. Samen met een aantal gevonden sculpturen, zijn de archeologische vondsten vandaag de dag nog te zien in een nabijgelegen lokaal museum.

Lees ook: Romeinse thermen en de Romeinse badcultuur
Meer Romeinse Rijk
Overzicht van boeken over het Romeinse Rijk

Bronnen ▼