Om te herdenken dat Suriname in 1975 onafhankelijk werd, toont het Rijksmuseum het model van het monument voor Anton de Kom, één van de grote strijders tegen het Nederlandse kolonialisme in Suriname. De drie meter hoge houten sculptuur maakt onderdeel uit van de collectie van het Rijksmuseum. De bronzen uitvoering van het beeld van Jikke van Loon werd in 2006 onthuld in Amsterdam-Zuidoost.
De dichtregel van De Kom Strijden ga ik! Eerst nà d’overwinning kom ik terug… was de inspiratie voor het beeld dat Jikke van Loon (1971) maakte in opdracht van de Gemeente Amsterdam Zuid Oost en het Amsterdamse Fonds voor de Kunsten. Het ontwerp voor het monument hakte Van Loon uit het hout van een gele kabbes, een boom die zij uit het binnenland van Suriname haalde en per boot naar Nederland verscheepte. Dat De Kom naakt wordt weergegeven, wekte bij de onthulling van het bronzen monument in Amsterdam Zuidoost veel weerstand op.
Verhalen over slavernij
Geboren in Paramaribo in 1898, hoorde De Kom van zijn grootouders verhalen over de slavernij uit de eerste hand. Strijd tegen onrecht, racisme en onderdrukking werd een rode draad in zijn leven. In 1920 vertrok hij naar Nederland, waar hij zich in zijn geschriften steeds feller uitsprak tegen het koloniale bewind. Met vrouw en kinderen keerde hij in 1932 terug naar Suriname, waar hij een adviesbureau oprichtte voor arbeiders. Het koloniale bewind zag hem als een gevaar en toen na zijn arrestatie een volksopstand volgde, keerde hij in 1933 gedwongen terug naar Nederland.
Een jaar later verscheen zijn gezaghebbende boek Wij Slaven van Suriname. Voor het eerst werd de Surinaamse geschiedenis geschreven vanuit een antikoloniaal gezichtspunt. Tijdens de Tweede Wereldoorlog schreef hij voor de illegale communistische pers. Het leidde tot zijn arrestatie in 1944 en transport naar opeenvolgende kampen. Kort voor de bevrijding stierf De Kom aan tuberculose.
“Is de controverse rondom het beeld kenmerkend voor de relatie Nederland–Suriname? Waar staan we 40 jaar na de onafhankelijkheid? Waar botsen we als Nederland en Suriname en waar vinden we elkaar juist? En welke rol spelen kunst, literatuur, film en andere media in de relatie tussen Suriname en Nederland?”
Het Rijksmuseum heeft in samenwerking met het Historisch Nieuwsblad een enquête uitgevoerd waarin deze vragen aan bod komen. De uitslag wordt in november gepresenteerd.
- Boek: Wij Slaven van Suriname – Anton de Kom
- Berichten op Historiek over slavernij
