Rudi Schrever
Op een veertigtal kilometer ten zuiden van de Israëlische badplaats Haifa bevinden zich de archeologische resten van de vroegere havenstad “Caesarea Maritima” die tegen het einde van de eerste eeuw voor Christus door Herodes de Grote werd gebouwd ter ere van keizer Augustus.
Een kijk op wat voorafging
Intussen woedde achter de schermen in Rome een hevige machtsstrijd. Marcus Lepidus’ politieke invloed was al enige tijd te verwaarlozen en zowel Antonius als Octavianus poogden alleenheerser te worden over het Romeinse Rijk. Toen in 31 v.Chr. Marcus Antonius voor de kust van Griekenland in de Slag bij Actium een verpletterende nederlaag leed tegen Octavianus, haastte Herodes zich naar Rome om aan de nieuwe feitelijke machthebber zijn trouw te betonen. Het zou Herodes geen windeieren opleveren want tot aan zijn dood kon hij met Octavianus’ steun de onbetwiste heerser blijven over Judea.
Een architecturale realisatie van formaat
Omstreeks 22 v.Chr. begon Herodes op de locatie van “Stratonos Pyrgos”, een vroegere Fenicische nederzetting, met de bouw van een nieuwe havenstad die hij de naam “Caesarea Maritima” gaf, verwijzend naar zijn beschermheer Octavianus die zich inmiddels door de Romeinse Senaat tot “Imperator Caesar Augustus” had laten uitroepen. De Romeins-Joodse geschiedschrijver en hagiograaf Titus Flavius Josephus (ca. 37-100 van onze jaartelling) beschreef in zijn werken meermaals de grandeur van de havenstad die in de eerste eeuw was uitgegroeid tot een belangrijke tussenstop op de vaarroute van Alexandrië naar Rome. De stad was voor die tijd dan ook een knap staaltje van innoverende architectuur en stedenbouwkunde. Zo waren net als Herodes zomerpaleis alle huizen er aangesloten op een ondergronds rioleringsnetwerk en voorzag een dertien kilometer lange aquaduct in de dagelijkse watervoorziening van de bewoners. Verder beschikte de stad naast een centraal aangelegde agora over een theater dat plaats bood aan bijna vierduizend toeschouwers en een hippodroom.
Het waren echter de nog intacte restanten van de haven die een team van Israëlische archeologen onder leiding van Ehud Netzer (1934-2010) aanvankelijk voor een raadsel plaatsten. Hoe was Herodes er immers in geslaagd om een dergelijk havencomplex met kademuren waar plaats was voor meerdere tientallen schepen te bouwen op een zanderige kustondergrond? Verder onderzoek gaf het geheim prijs. Het bleek namelijk dat de kademuren en golfbrekers verankerd waren op enorme betonblokken gemaakt met een mengsel van fijngemalen vulkanisch puzzolaan. Puzzolaan heeft de eigenschap om in combinatie met klassieke cement en gebluste kalk een bindmiddel te vormen waardoor het beton éénmaal in contact met water vrijwel onmiddellijk verhard en uitermate duurzaam blijkt te zijn. Het was een procedé dat reeds in de oudheid gekend was maar door de Romeinse bouwmeesters verder was ontwikkeld. De kennis over het gebruik van puzzolaan ging echter in de vroege middeleeuwen verloren en werd pas in de Renaissance herontdekt.
“Caesarea” en het christendom
In het begin van de eerste eeuw van onze jaartelling werd Judea een provincie van het Romeinse Rijk en zou volgens het Nieuwe Testament de apostel Petrus in “Caesarea” de Romeinse centurio Cornelius als eerste niet Jood bekeerd hebben tot het christendom. Cornelius zou nadien als bisschop de marteldood gestorven zijn, maar daar zijn geen bewijzen van.
“Pontius Pilatus, prefect van Judea, heeft ter ere van Tiberius een tempel geschonken aan de burgers van “Caesarea”.
De ontdekking kreeg binnen de christelijke gemeenschap grote ruchtbaarheid en zette volgens theologen het Bijbelverhaal over de ter dood veroordeling en kruisiging van Jezus door Pilatus kracht bij.
Caesarea Maritima: vandaag de dag
Tegenwoordig is de stad uitgegroeid tot een mondaine badplaats waar toeristen de meest uiteenlopende watersporten kunnen beoefenen. In de nabijgelegen kibboets “Sdot Yam” is het archeologisch museum van “Caesarea” ondergebracht. Het herbergt een unieke collectie artefacten, sieraden en gebruiksvoorwerpen gerelateerd aan de rijke geschiedenis van deze voormalige havenstad.
Overzicht van boeken over het Romeinse Rijk
