Dat kan niet door de beugel – Betekenis en herkomst

Het gezegde ‘dat kan niet door de beugel’ wordt gebruikt als iemand ontoelaatbaar gedrag vertoont. De desbetreffende persoon gedraagt zich niet zoals het hoort. Dit kan om een verkeerde actie of ongepaste uitspraak gaan. Waar komt deze uitdrukking vandaan? En wat voor een beugel wordt hier eigenlijk bedoeld?

Taalkundigen geven twee verklaringen voor het gezegde ‘dat kan niet door de beugel’. De meest voorkomende dateert uit de zeventiende eeuw. Steden hadden destijds soms een regel opgesteld dat binnen de stadsmuren alleen honden werden toegelaten die door een beugel pasten. Dit was een ronde ijzeren ring. Met deze maatregel werden hele grote honden buiten de deur gehouden.

Taalkundige F.A. Stoett haalt in zijn Nederlandsche spreekwoorden, spreekwijzen, uitdrukkingen en gezegden (1923-1925) een oude gemeentelijke bepaling aan waarin de hondenbeugel voorkomt:

“Soo en moeter niemant honden houden, uutghenomen cleyne honden die door een voetyser van een zadel moghen (… ) Niet groter (honden) te houden, dan die door den boghel moghen.”

Beugelspel

De uitdrukking kan ook afkomstig zijn van het vijftiende-eeuwse balspel ‘bogelen’ of ‘bogelslaen’. Tijdens dit spel moesten spelers een bal door een gebogen ijzeren ring slaan, die ook wel de beugel werd genoemd. Wanneer de bal verkeerd lag ten opzichte van de ring, riep men ‘dat kan niet door de beugel’. Dit betekende dat diegene niet door kon spelen.

Bronnen ▼