De bietenbrug op gaan – Herkomst van de uitdrukking

Wie de bietenbrug op gaat, raakt in de problemen. Iets pakt dan verkeerd uit of loopt verkeerd af. Waar komt de uitdrukking ‘de bietenbrug op gaan’ eigenlijk vandaan?

Naast ‘de bietenbrug op gaan’ wordt ook wel gesproken en geschreven van ‘de bietenberg op gaan’. Je zit in de penarie, bent feitelijk in de aap gelogeerd, ofwel: Leiden is in last. Wie de bietenberg op gaat kan ook failliet zijn geraakt of echt zwaar in de problemen zitten.

Mogelijke herkomst van de bietenbrug op gaan

Taalkundigen vermoeden dat de bietenbrug op gaan afkomstig is van de situatie waarbij boeren met bietenwagens een brug moesten passeren. Er vielen dan altijd wel bieten van de kar af. De bieten werden natuurlijk geplet omdat er anderen overheen reden, waardoor de bruggen spekglad werden. Regelmatig gleed je daardoor uit of gleed – als je niet voorzichtig deed – de bietenkar van de brug af.

Er zijn aanwijzingen dat deze uitleg klopt. Zo bestaan er daadwerkelijk bruggen die Bietenbrug heten. Minsten drie bruggen heten tegenwoordig zo en liggen in Amsterdam, Groningen en Zwanenburg. Mogelijk is de Amsterdamse brug in Watergraafsmeer de brug van herkomst van de uitdrukking, omdat de buggen in Groningen (2010) en Zwanenburg (2013) van recente datum zijn.

Ook zijn er Bietenkades bekend. Dezelfde uitleg is toepasselijk op de bietenberg op gaan: ook bietenbergen zijn erg glad en glibberig.

Nog een andere verklaring

Het zou ook kunnen dat de bietenbrug duidt op een weegbrug. In vroegere tijden woog men karren met bieten op een weegbrug om het gewicht te bepalen, wat tegenwoordig ook nog met vrachtwagens gebeurt. Deze uitleg roept wel de vraag op waarom de uitdrukking en negatieve bijklank heeft gekregen.

Vroegste gebruik in het Nederlands

Als de oudste ons bekende vindplaats noemt Onze Taal een passage uit Het Vaderland, een krant uit Den Haag, van 3 juli 1927. Hierin wordt geschreven over een militair die zich na een verlofperiode weer bij zijn legereenheid in Nederlands-Indië voegt. Tijdens de reis komt hij een luitenant tegen, die tegen hem zegt:

Enne dus weer bij den troep terug en nou de bietenbrug weer op, nietwaar?

Boek: Boeken over taalgeschiedenis

Bronnen ▼