Al vroeg gingen we met de bus naar Piaski, onze eerste stop. Na een klein uurtje rijden reden we een woonwijkje in en stopten bij een nietszeggend huis met een blaffende hond, naast een klein schooltje. We liepen om het huis heen naar een overwoekerd bosje. Tussen de gebroken bierflessen (geen bierflesjes, ze komen hier in halve liters) en struiken stond een monument verscholen, we stonden op een vergeten Joodse begraafplaats.
De grafstenen waren verdwenen, op één na, die wordt nog gebruikt door de lokale jeugd om hun flessen op kapot te gooien. De pogingen van Bildungswerk Stanislaw Hantz (Bildungswerk), de Duitse stichting met wie wij de studiereis jaarlijks organiseren, om deze begraafplaats te adopteren en schoon te houden zijn op niets uitgelopen. Een Poolse begeleider geeft aan dat het dorpje nog antisemitische sentimenten heeft.
Hoe anders verloopt ons bezoek aan het dorpje Izbica. Na een rondleiding door het dorp krijgen we een beeld van dit Durchgangslager. Het was open en er woonden ook enkele Polen die een P op hun deuren hadden geschilderd, een variatie op de J in je paspoort. Het werd ons ook duidelijk waarom men eerst naar een Durchgangslager ging, pure propaganda, men kon dan een ansichtkaart naar huis sturen om te vertellen dat ze goed aangekomen waren, het zou hen niet helpen de gaskamer te ontlopen.
In de late namiddag gaan we op de terugweg nog naar een andere vergeten begraafplaats op een heuvel naast een trapveldje in het gehucht Krasniczyn. Wederom in een overwoekerd bos, echter ditmaal met een hek er om heen en geen gebroken bierflessen. Een verbetering ten opzichte van vorig jaar, begrijpen we. Er schijnen veel van dit soort dorpen te zijn in Polen met een verscholen begraafplaats waar executies hebben plaatsgevonden en de grafstenen zijn gebruikt voor wegen en stoepen (wel met de Hebreeuwse tekst naar beneden natuurlijk). Er is nog veel werk te verrichten in Polen.
~ Maarten Eddes, 43 jaar, bestuurslid Stichting Sobibor
