Dark
Light

Het bloedbad van Nemmersdorf (1944)

…en de daaropvolgende gebeurtenissen in Oost-Pruisen
Auteur:
3 minuten leestijd
Nemmersdorf in oktober 1944
Nemmersdorf in oktober 1944 (CC BY-SA 3.0 - Toter Alter Mann - wiki)

In het najaar van 1944 trok het Rode Leger Oost-Pruisen binnen en leverde daarmee voor het eerst in drie jaar tijd strijd op Duitse bodem. In hun opmars bereikten ze op 21 oktober Nemmersdorf, een strategisch gelegen dorp aan de oevers van de rivier Agrappa. Daar liep het behoorlijk mis en richtten ze er een bloedbad aan onder de inwoners.

Een kijk op wat er gebeurde

Kruis bij een in 1944 aangelegd massagraf voor 23 slachtoffers
Kruis bij een in 1944 aangelegd massagraf voor 23 slachtoffers (CC BY-SA 3.0 de – Bundesarchiv – wiki)
Die bewuste dag waren de Sovjets er na verwoede gevechten met troepen van het vierde Duitse leger en mits aanzienlijke verliezen in geslaagd Nemmersdorf in te nemen. Belust op wraak koelden ze hun woede op de overgebleven dorpsbewoners. Zonder onderscheid van leeftijd werden de mannen met geweerkolven de schedel ingeslagen of gewoonweg doodgeschoten. Vrouwen en meisjes werden op beestachtige wijze verkracht en nadien eveneens omgebracht.

Twee dagen daarna wist de Wehrmacht de controle over het dorp te herwinnen en ontdekte er de gruwelijkheden die de Sovjetsoldaten hadden aangericht. Joseph Goebbels, de Duitse minister van propaganda, organiseerde nog dezelfde dag een onderzoekscommissie met waarnemers uit Zwitserland en andere neutrale landen om de slachtpartij wereldkundig te maken. Het nieuws over de brutale moordpartij werd door het naziregime in bioscoopjournaals en kranten gretig aangewend om de Duitse bevolking te waarschuwen dat een overgave aan de Sovjets onvermijdelijk een vreselijke dood inhield en men beter tot de laatste man kon vechten. Later onderzoek toonde echter aan dat het aantal doden in Nemmersdorf door de nazipropaganda fel was aangedikt, hoewel in 1946 de voormalige Stafchef van het vierde Duitse Legerkorps, generaal Erich Dethleffsen (1904-1980), voor een Amerikaanse rechtbank het volgende verklaarde:

“Wann im Oktober 1944 Russische Einheiten Nemmersdorf hatte erobert, folterten sie die Zivilisten, speziell genagelt sie sie zu Stalltüren und erschossen sie dann. Eine grosse Anzahl von Frauen wurden vergewaltigt und dann erschossen. Wahrend dieses Massaker, schossen die Russischen soldaten auch einige füntzig Französische Kriegsgefangene.”
Vrij vertaald: “Toen in oktober 1944 Russische eenheden Nemmersdorf innamen, folterden zij de inwoners door hen aan de staldeuren te nagelen en ze daarna dood te schieten. Een groot aantal vrouwen werd verkracht en vervolgens eveneens doodgeschoten. Tijdens dit bloedbad schoten Russische soldaten ook een vijftigtal Franse krijgsgevangenen dood.”

De ware toedracht en het precieze aantal doden die er in het dorp vielen blijft tot op heden een twistpunt. Wel zijn de meeste historici het erover eens dat men met zekerheid kan spreken over een door de Sovjets begane oorlogsmisdaad. Het gebeuren in Nemmersdorf zou trouwens, zoals verderop in de tekst zal blijken, verregaande gevolgen hebben.

Bericht over het bloedbad in de Braunschweiger Tageszeitung van 27oktober 1944
Bericht over het bloedbad in de Braunschweiger Tageszeitung van 27oktober 1944 (wiki)

De Slag om Köningsberg

Duitsers ontvluchten Köningsberg, 1945
Duitsers ontvluchten Köningsberg, 1945 (CC BY-SA 3.0 de – Bundesarchiv – wiki)
Begin januari 1945 had het Rode Leger de Oost-Pruisische hoofdstad Köningsberg grotendeels omsingeld. Meer dan tweehonderdduizend inwoners van de stad dreigden in de val te zitten en probeerden, de slachtpartij in Nemmersdorf nog fris in het geheugen, wanhopig de verderop gelegen havenstad Pillau te bereiken om van daaruit over de Oostzee aan de Sovjets te ontsnappen. Velen aarzelden dan ook niet om, ondanks de barre kou, de lange tocht over de met ijs bedekte vlakte naar Pillau te ondernemen. Voor de meesten onder hen werd het echter niet meer dan een dodentocht…

Ondertussen waren na een bijna drie maand durende belegering de Sovjetroepen in de vroege ochtend van 6 april 1945 tot de aanval overgegaan. Gedurende drie dagen wisten de Duitse troepen stand te houden, maar de negende april werd het duidelijk dat verder vechten geen zin meer had en besloot de Duitse bevelhebber, generaal Otto Lasch (1893-1971), zich aan de Russen over te geven. De stad was na afloop van de Slag bijna totaal verwoest en beide zijden hadden enorme verliezen geleden. Aan Duitse kant waren om en bij de veertigduizend soldaten gesneuveld terwijl het dodenaantal bij de Sovjets opliep tot meer dan zestigduizend. De overgebleven Duitse troepen werden gevangen genomen en gedeporteerd naar werkkampen waar de meesten het leven lieten. Otto Lasch werd door de Sovjets als oorlogsmisdadiger veroordeeld tot twintig jaar heropvoedingskamp in een goelag maar kwam uiteindelijk in 1955 vrij.

Het verdere verhaal

Na het einde van de oorlog werd aan Duitsland in 1946 de soevereiniteit over Oost-Pruisen ontnomen en werd het gebied opgedeeld tussen Polen en de Sovjet-Unie. Nemmersdorf dat in de Russische invloedssfeer kwam te liggen werd door de Sovjets herdoopt tot Majakovskoye net als Köningsberg dat sinds die tijd Kaliningrad wordt genoemd.

Overzicht van boeken over de Tweede Wereldoorlog

Gepassioneerd door vreemde culturen en de geschiedenis van het vroege neolithicum tot aan onze moderne tijden schrijft Rudi Schrever al verscheidene jaren op regelmatige basis artikelen voor Historiek.net en andere gespecialiseerde vakbladen. Verder is hij bestuurslid van de Geschied- en Heemkundige kring van de Brusselse deelgemeente Laken. [email protected]

Gratis geschiedenismagazine

Ontvang, net als ruim 50.000 anderen, iedere week de gratis nieuwsbrief van Historiek:
×