De Judenrampe, vergeten treinstation van Auschwitz

Zoals de ingang met daarboven de spreuk “Arbeit macht Frei” onlosmakelijk verbonden is met het Stammlager (of hoofdkamp) Auschwitz, zo is de toegangspoort voor de deportatietreinen het symbool van het vernietigingskamp Birkenau, dat zich op enkele kilometers afstand van het hoofdkamp bevindt.

Treinen reden door deze poort naar binnen, waarna de Joden op het perron binnen het kamp uit de wagons gehaald werden om vervolgens in de gaskamers vermoord te worden. Dat perron in het kamp werd echter pas in mei 1944 in gebruik genomen. Waar arriveerden de Jodentransporten voor die tijd? Daarop geeft het boek Auschwitz-de Judenrampe van kunstenaar Hans Citroen (1947) antwoord.

De auteur publiceerde in 2011, samen met zijn vrouw Barbara Starzyńska, het boek Auschwitz-Oświęcim, Oświęcim-Auschwitz waarvan dit nieuwe boek een afgeleide is. In deze eerdere publicatie stond de tegenstelling centraal van hoe er in Polen en hoe er in het Westen naar Auschwitz wordt gekeken. Barbara groeide op in het stadje Oświęcim, dat al sinds de tijd van de Habsburgse monarchie in het Duits Auschwitz werd genoemd. Voor haar was het de plek waar ze een gelukkige jeugd beleefde, maar voor haar echtgenoot was het de locatie van het beruchte kamp waar zijn Joodse grootvader tijdens de Tweede Wereldoorlog gevangen zat. Aan de hand van foto’s uit heden en verleden wordt in het eerste boek getoond op welke wijze het kamp en het stadje met elkaar versmolten zijn.

Een belangrijk onderwerp in de eerdere publicatie was de spoorlijn naar Birkenau die tegenwoordig overwoekerd is en dwars door tuintjes loopt, zoals ook in het nieuwe boek te zien is op meerdere foto’s. Citroen raakte geïntrigeerd door het feit dat deze spoorweg pas in mei 1944 in gebruik werd genomen, wat volgens zijn berekening betekent dat tenminste 800.000 slachtoffers op een perron buiten het kamp arriveerden, terwijl dat er in Birkenau ruim 500.000 waren. Aan de hand van literatuur, archiefstudie en onderzoek ter plaatse onderzocht hij dit vergeten perron, ook wel de Judenrampe genoemd. Opmerkelijk genoeg concludeerde hij dat dit perron zich op een andere plek bevindt dan het in 2005 opgerichte monument dat hieraan herinnert. Het monument bestaat uit rails met daarop twee goederenwagons, terwijl de restanten van het eigenlijke perron vijftig meter verderop bedolven liggen onder een kiezelwal.

Dit nieuwe boek van Hans Citroen bevat een selectie van grotendeels dezelfde tekst als de eerdere publicatie, slechts met hier en daar een aanpassing of aanvulling. De conclusie over de Judenrampe, door de auteur terecht een vergeten spoor genoemd, is evenmin afwijkend. Voor de lezer van Auschwitz-Oświęcim, Oświęcim-Auschwitz lijkt deze nieuwe uitgave dan ook niet bestemd. Voor wie dat boek (dat al snel uitverkocht was) niet gelezen heeft, is Auschwitz-de Judenrampe echter een prima alternatief. Veel inleidende informatie en interessante feiten zijn overgenomen en ook telt het boek een ruime selectie van eerder gepubliceerde foto’s, veelal in kleur.

Het boek is een overtuigend pleidooi om zorgvuldiger om te gaan met de geschiedenis en recht te doen aan de Judenrampe, een locatie die in feite niet minder symbolisch is voor het grote leed van Auschwitz dan de twee eerder genoemde toegangspoorten.

~ Kevin Prenger

Boek: Auschwitz – de judenrampe – Vergeten spoor

Bekijk dit boek bij:

Auschwitz – de Judenrampe