De Kerstman, van Odin tot Santa Claus

De Kerstman is geen bedenksel van Coca-Cola. Hij komt voort uit onze eigen oer-Hollandse Sinterklaas en volgens sommigen kan hij zelfs gezien worden als een soort achter-achterkleinzoon van de Germaanse oppergod Wodan.

In de eerste helft van de negentiende eeuw namen Nederlandse kolonisten de Sinterklaastraditie mee naar Amerika. Aanvankelijk leek hij toen nog erg op de bekende Sint-Nicolaas maar naarmate de tijd vorderde kreeg de Kerstman een ander uiterlijk en karakter.

Volgens sommige verhalen gaat de traditie van Sinterklaas, en dus ook die van de Kerstman, eigenlijk terug op Odin of Wodan, de oppergod in de Noordse mythologie. Deze god van de oorlog en dood werd vaak afgebeeld met een lange witte baard brede hoed en rode mantel. Volgens de mythologische verhalen reisde deze Odin op een bijzonder paard genaamd Sleipnir, een achtpotig paard dat door de lucht kon draven. Hier zijn parallellen te zien met de Sinterklaas die met een schimmel over de daken wandelt en de Kerstman die met een door rendieren voortgetrokken arrenslee luchtreizen maakt om zijn cadeaus ook in de verste uithoeken af te kunnen leveren.

Sinterklaas transformeerde in Amerika tot Santa Claus. Aanvankelijk was hij daar net als in Nederland begin december actief. Later verplaatste hij zijn activiteiten naar oudejaarsavond en nog wat later werd hij actief op Kerstavond, zoals nu nog steeds. Vandaag de dag is de Kerstman over de hele wereld te vinden.

De Kerstman van Thomas Nast

Sinterklaas en de Kerstman zijn makkelijk uit elkaar te houden. Ze lijken nog wel op elkaar maar de verschillen zijn aanzienlijk. In tegenstelling tot de Kerstman heeft Sinterklaas bijvoorbeeld altijd een staf bij zich en de Kerstman heeft geen zwarte pieten in dienst. Daarnaast ontbreekt bij hem de bisschoppelijke mijter. Het uiterlijk van de moderne Kerstman is bedacht door de Amerikaanse cartoonist Thomas Nast (1804-1902). Deze tekenaar werkte voor het blad Harper’s Weekly en publiceerde in 1881 een tekening van Merry Old Santa Claus. Die Santa Claus-tekening bepaalt het uiterlijk van de Kerstman tot op de dag van vandaag.

Coca-Cola

Zoals in de inleiding gezegd: de Kerstman is niet bedacht door frisdrankgigant Coca-Cola. De wereldberoemde frisdrank en de bebaarde witte man zijn echter wel onlosmakelijk met elkaar verbonden. De relatie tussen de twee begon in 1931. Tot op dat moment werd de Kerstman al vaak getekend, maar een echte lijn zat er niet in. Soms werd hij heel dik en dan weer heel dun afgebeeld. Ook de uitstraling varieerde van boosaardig tot schaapachtig lief. In 1931 maakte de Amerikaanse reclame-tekenaar Haddon Sundblom (1899-1976) voor het eerst een afbeelding van de Kerstman voor Coca-Cola. Van Santa-Claus maakte hij een warme, vrolijke, vriendelijke, goedzak met rode blosjes op de wangen. En natuurlijk hield deze Santa erg van een specifiek drankje: Cola-Cola. Santa leent zich sowieso goed voor de commercie. Wist u bijvoorbeeld dat hij ook erg graag sigaretten rookt? Een aantal voorbeelden van de rokende Santa zijn hier te vinden.

De afbeelding sloeg aan bij de Amerikanen en werd uiteindelijk wereldwijd gebruikt. Tekenaar Haddon Sundblom maakte tot 1964 nog vele Santa Claus-afbeeldingen voor het frisdrankmerk. Volgens sommige verhalen zou Coca-Cola ook verantwoordelijk zijn voor de rode kleding van de Kerstman, maar dat is onzin. Al lang voordat Sundblom begon met het maken van zijn beroemde tekeningen, werd de goedgemutste oude man al in rode kleding afgebeeld.

Sundblom is inmiddels al lang overleden maar nog altijd zijn de Santa’s van Coca-Cola gebaseerd op zijn tekeningen. De frisdrankproducent pakt in december altijd groot uit met reclamecampagnes en steevast figureert hierin ook de zogenaamde Coca-Cola Santa.

Ded Moroz & Joulupukki

De Kerstman is wereldwijd te vinden, maar heeft niet altijd dezelfde naam en ziet er ook niet altijd hetzelfde uit. In Rusland bijvoorbeeld heeft men officieel geen Kerstman, maar je loopt er wel kans eind december een witbebaarde man tegen het lijf te lopen. Dit is dan waarschijnlijk Ded Moroz (Grootvadertje Vorst), een mythisch figuur met staf die op de laatste dag van het jaar cadeaus rond brengt. Behalve in Rusland doet Ded Moroz dat in de Oekraïne en Wit-Rusland. Net als de Kerstman verplaatst Grootvadertje Vorst zich per slee.

In Finland heeft men in plaats van de Kerstman Joulupukki. Deze naam verwijst naar het zogenaamde Joelfeest, een oud Germaans winterfeest dat na de kerstening van Europa moest plaatsmaken voor het christelijke kerstfeest. Joulupukki lijkt erg op de Amerikaanse Kerstman en woont in Lapland. In Zweden is hij bekend onder de naam julbocken: jul betekent Kerst en bocken geit, maar tegenwoordig heet hij jultomten, Kerstkabouter.

Boek: Het leven van Jezus van Nazareth en de geboorte van een religie
Bekijk ook: Sigaretjes roken met Santa Claus
Meer artikelen over de geschiedenis van kerst
Serie historische kerstverhalen

Coca Cola Santa Commercials